Özbekistan’da görevli kişiler tarafından girişimcilik subjektlerine mali cezaların haksız yere uygulanmasına kişisel idari sorumluluk getirilmesi mümkün olabilir. İş Ombudsmanı tarafından yasa taslağı şeklinde sunulan bu girişim, kamuoyunun tartışmasına açıldı ve mahkeme tarafından yasadışı olarak kabul edilen cezalar için yetkili kişilere karşı önemli miktarda para cezası öngörüyor.
Bu önlemler, denetim organlarına karşı girişimciler tarafından açılan dava sayısındaki artışa cevap olarak kabul ediliyor. İş Ombudsmanı ofisi tarafından verilen bilgilere göre, 2024 yılında mahkemelerde incelenen 6370 şikâyetin 5280’i (veya yüzde 82’den fazlası) girişimciler lehine sonuçlandı.
Bu durum, yasadışı cezaların iptal edilmesine ve yaklaşık 1,4 trilyon somun iadesine yol açtı. 2025 yılında da bu eğilim devam etti.
Yılın ilk altı ayında mahkemelerde benzer 4738 başvuru kaydedildi. Bunlardan 3755’i girişimciler lehine sonuçlanmış ve sonucunda 3,1 trilyon somdan fazla ceza iptal edilmiştir.
Yasa tasarısına eklenen belgelerde, haksız mali yaptırımların uygulanmasının yüksek seviyede kaldığı belirtiliyor. Girişimin yazarları, mevcut yasalardaki temel sorunun, görevli kişilerin bu tür yasadışı eylemleri için doğrudan idari sorumluluk öngörülmemesinden kaynaklandığını vurguluyor.
“Sorumluluğun olmaması, denetim, kolluk kuvvetleri ve diğer devlet organlarının temsilcilerinin girişimcilere karşı mali yaptırımları haksız yere uygulamasına ve kişisel sorumluluktan kaçmasına yol açmaktadır” deniyor yasa tasarısı ekindeki açıklamada. Bu yasal boşluğu gidermek amacıyla, İdari Sorumluluk Kanunu’na 241-11’inci yeni bir madde – “Girişimcilik subjektlerine haksız ceza uygulama” maddesinin eklenmesi önerilmekte.
Teklif edilen kurala göre, bir kamu görevlisi tarafından girişimciye uygulanan mali ceza mahkeme tarafından yasadışı bulunursa, o görevlinin kendisine para cezası uygulanacak. Devlet memurlarına uygulanacak para cezası tutarı, 20 ila 40 asgari hesaplama biriminde olup, bu da 8,24 milyon som ile 16,48 milyon som arasındadır.
Bu yasa tasarısı, iş dünyasının hukuki korunmasını güçlendirmeyi ve görevli kişilerin aldıkları kararlar için kişisel sorumluluğunu artırmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, 1 Temmuz 2025’ten itibaren Özbekistan’da “ilk fırsat” ilkesi yürürlüğe girecek.
Bu ilke, küçük girişimcilik subjektlerini faaliyetlerinin ilk yılında ticaret ve girişimcilik alanındaki idari kuralları ilk kez ihlal etmeleri halinde sorumluluktan muaf tutmayı öngörüyor. Bu da iş dünyası için elverişli bir ortam oluşturmaya hizmet eden önlemlerden biri olarak değerlendiriliyor.
