«Nega uyalmaymiz?!» – Dunyo kezgan ijodkor adabiyotning ahvoli xususida achchiq savollar berdi

Taniqli tarjimon va shoir, Butunjahon she’riyat harakatining (WPM) O‘zbekistondagi koordinatori A’zam Obid prezidentlikka nomzodlarga murojaatida mamlakatimiz adabiyoti va san’atining hozirgi ahvoli xususida ochiq va achchiq savollar qo‘ydi.

Uning kuyunib yozishicha, O‘zbekiston badiiy ijod va san’at sohasida boy, rang-barang va katta merosga ega bo‘lsa-da, bu merosning katta qismidan xalqimiz ham, dunyo hamjamiyati ham bexabar.

«Millat adabiyotining eng taniqli vakillari, loaqal Alisher Navoiy asarlarining bir foizi ham, qaytaraman, bir foizi xam dunyo tillariga, xususan, dunyoda eng keng tarqalgan ingliz tiliga tarjima qilingan emas! Navoiyni dunyo biladi, deb og‘iz ko‘pirtirgani nega uyalmaymiz?! Navoiy jamg‘armasi ochilganiga yaqin bir yil bo‘lay dedi, jamg‘arma nimadir ish qilayotganini kimdiram so‘radimi?» – deydi u.

A.Obid qalam ahlining maqomi-mavqei masalasida ham mulohazalari bilan o‘rtoqlashgan.
«O‘zbek ijodkorlarini diplomatiya, xalqaro munosabatlar sohasiga jalb etishni kimdiram o‘ylarmikan? Ular orasidan elchilar, madaniyat ishlari attashelari yetishtirish kimningdiram xayoliga keladimi?» – deydi u.

Ayni choqda, dunyo kezgan shoir tanganing ikkinchi tomoniga – yurtimizdagi aksar qalam ahli xorijiy tillarni bilmasligiga ham e’tibor qaratadi.

«O‘zbek ijodkorlarining aksari xorijiy tillarni umuman bilmaydi. Ularga dunyoga chiqish yo‘llari, chet ellarda tanilish, asarlarini nashr etish, ko‘rgazmalarini qilish, xalqaro festivallarda ishtirok etish, xalqaro yozuvchi va rassomlar rezidensiyalarida qatnashish, xalqaro ijodiy munosabatlar o‘rnatish, chet ellarga o‘qishga, malaka oshirishga yuborish uchun yo‘l-yo‘riq ko‘rsatuvchi bironta tashkilot yo mexanizm yetishmaydi», – deydi u.

U, ayni choqda, adabiyotning yuksak ideallarini o‘tkinchi, arzon-garov havaslarga alishish noravo ekanini ta’kidlaydi.
«Zamonaviy o‘zbek yozuvchi, shoir va rassomlari – umuman ijodkorlar – uyushma a’zoligiga qabul qilinish, bepul poliklinikadan foydalanish, imtiyozli kvartira, dala hovli va biron mukofotga ilinishni o‘zining eng katta maqsadi deb biladi, ammo o‘z bilimini oshirish, til o‘rganish, xalqaro doiralarga chiqish haqida juda kam qayg‘uradi! Menga mukofot yo unvon bering, a’zolikka oling, deya xomtama bo‘lishdan ham uyatliroq narsa bormi?!» – deya og‘riqli savol qo‘yadi muallif.

Qayd etilishicha, viloyatlar va Qoraqalpog‘istonda yashab ijod qilgan mumtoz hamda zamonaviy yozuvchi-shoir va rassomlar chet ellarda deyarli taniqli emas.

«Viloyat hokimliklarining adabiyot va san’atga yo‘naltirayotgan mablag‘lari qayoqqa ketmoqda? Yo yosh ijodkorlarga til o‘rgatish, ijodkorlarni chet ellarga ijodiy sayohatlarga yuborish, xorijlik ijodkorlarni olib kelib, tarjima va mahorat saboqlariga jalb etishdan ham zarurroq ish bor ekanmi bu sohada?!» – deydi ijodkor.

A.Obid mamlakat adabiyoti va san’atini dunyoga olib chiqish borasida quyidagi amaliy takliflarni ilgari surgan: muntazam xalqaro ijodiy rezidensiya/turizm dasturini joriy etish, xalqaro ijod uyi tashkil qilish, yillik xalqaro she’riyat va nasr anjumanlari uyushtirish, O‘zbekiston shaharlarini YUNЕSKO adabiyot va san’at shaharlari ro‘yxatiga kiritish, milliy adabiyot, san’at va madaniyatni chet elda targ‘ib qiladigan Gyote instituti kabi muassasaga asos solish, markazlashtirilgan adabiy tarjimonlar uyushmasi tuzish, adabiyot va uy-muzeylari, xususiy san’at galereyalari faoliyatini har jihatdan dastaklash.

«Kamina eng ilg‘or mamlakatlardagi kabi o‘zbek adabiyoti va san’ati ham davlatdan mustaqil rivojlanish yo‘liga o‘tishi tarafdoriman. Buning uchun esa albatta adabiyot va san’atni, turli ijodiy loyihalarni qo‘llab-quvvatlaydigan filantroplar, biznesmenlar, donor tashkilotlar uchun tegishli imtiyozlar yaratilishi borasida zudlik bilan qonun chiqarish zarur, deb hisoblayman. Kamina, eng avvalo, ijodkorlari kuchli, qo‘rqmas, erkin, toza prinsipga ega bo‘lgan xalq ozod va farovon yashaydi, deb ishonaman», – deb xulosa qiladi A.Obid.

A’zam Obid o‘nlab mumtoz va zamonaviy o‘zbek ijodkorlari asarlarini ingliz tiliga tarjima qilib chop ettirgan. O‘zbek she’riyati va nasridan qilgan tarjimalari Buyuk Britaniya, Hindiston, Germaniya, Fransiya, AQSHda kitob holida hamda bosma nashrlarda bosilgan. U O‘zbekistonda ilk bor «Xalqaro yozuvchi va rassom rezidensiyada» ijodiy turizm loyihasiga ham asos solgan. “Zamin” yangiliklarini “Odnoklassniki”da kuzatib boring