Ticaret savaşları: Trump'ın amacı ne?

ABD Başkanı Donald Trump seçim kampanyasında verdiği vaatlerden birini daha yerine getirdi: dünyanın neredeyse tüm ülkelerinin mallarına gümrük vergisi getirdi. Vergi konulan ülkeler arasında, hatta insanların yaşamadığı, sadece penguenlerin yaşadığı adalar bile var. Rusya, Belarus, Kuzey Kore ve Küba ise istisna edildi.

Gümrük vergilerinin ilki 5 Nisan’da yürürlüğe girdi, ikincisi ise 9 Nisan olarak belirlendi. Çoğu ülke için vergi oranı – yüzde 10. Vietnam, Japonya, Güney Kore gibi ülkelere birkaç onluk oranlarda, Çin ürünlerine ise tam yüzde 104’lük tarifeler kondu.

Trump’a kulak verirseniz, “Son 30–50 yılda bütün dünya ABD’yi ekonomik olarak soydu, ABD onların ürünlerini satın aldı, ama onlar Amerika’nın hiçbir şeyini satın almadı, bunu değiştireceğiz” diyor. Yani sanki bütün dünya ABD’yi ekonomik sömürgeye çevirmiş, sömürmüş...

Gerçekten de öyle mi? Tam tersi! Doğrudur, ABD’nin birçok ülkeyle ticaretinde dengesizlik var. Ama bunun sebebi şu ki, ABD dış dünyadan daha çok maddi, fiziksel mallar satın alıyor, kendisi ise daha çok hizmetler, fikirler, dijital ürünler ihraç ediyor.

Hizmetler ve dijital, kültürel ürünlerin ihracatı ABD’ye çok büyük gelir getiriyor, fakat bunlar ABD’nin ticaret dengesinde normal mallar gibi sayılmıyor. Bu yüzden Trump bunları hesaplamıyor. Mesela, ABD’nin Hollywood’u birçok ülkeye film satıyor, ya da Microsoft’un Windows ve diğer ürünleri milyarlarca gelir getiriyor. Kaliforniya’daki Silikon Vadisi şirketleri dünyaya çok büyük dijital ürünler satıyor ve yüz milyarlarca gelir elde ediyor.

Aslında, son 30–50 yılda asıl ABD’de görülmemiş bir ekonomik büyüme yaşandı. Kişi başına düşen GSYİH’de de, toplam GSYİH’de de, Japonya ve Avrupa Birliği ile kıyaslandığında bile, ABD’de ekonomik büyüme daha fazla oldu.

Trump’ın ticaret bakanı Howard Lutnick’e göre ABD’nin iç üretimi geliştirmek için beş trilyon doları var, Trump’ın hedefi ise bir zamanlar ABD’den çıkıp giden fabrika ve tesisleri geri getirmek ve içeride üretimi güçlendirmekmiş. Ama asıl mesele şudur: ABD’nin kendisinde fazla iş gücü yok. Ayrıca ABD’de her işçiye en az 4–5 bin dolar maaş verilmezse çalışmaz. Meksika veya Çin’de ise bu iş için 1000–1500 dolara çalışacak çok kişi var. ABD’deki pahalı iş gücünün ürünlerin maliyetini birkaç kat artıracağını herkes biliyor!

Trump’ın sözü, pazara gidip ürünleri satın aldıktan sonra satıcıya “sen paramı alıp gidiyorsun!” demeye benziyor.

Trump’ın başlattığı politikanın sonuçları çok olumsuz olabilir. Hem ABD için hem de diğerleri için! Yüz yıl önce ülkelerin birbirine ekonomik bağlılığı çok düşüktü. 1920–30’lu yıllarda dünya GSYİH’sinin sadece yüzde 15’i uluslararası ticaretten geliyordu. Herkes kendi ürettiği şeyi tüketiyordu. Ama son bir yüzyılda ekonomi sürekli ürün ve hizmetleri ucuzlatma yolları aradı. Bugün küresel ticaret dünya GSYİH’sinin yüzde 60’ını oluşturuyor. Yüz yıl önce bir Amerikan arabasının lastiği, direksiyonu, motoru bile Detroit’te üretilirdi. Yani “Amerikan arabası” denince her şeyi Amerika topraklarında ve Amerikalı işçiler tarafından yapılmış araç anlaşılırdı. Bugünkü Ford arabalarında ise örnek olarak motor Kore’de, diğer parçalar Çin’de, direksiyon Meksika’da, lastik Avrupa’da üretilebilir ve hepsi Meksika ya da Kanada’da monte edilebilir. Sadece adı ve tasarımı ABD’ye ait.

Ekonomistler Trump’ın amacının ne olduğunu anlayamıyor. Çünkü ekonomik açıdan – Amerika kazanmaz, kaybeder. Diğerleri de kaybeder. Hesaplara göre, vergilerin artması ve diğer ülkelerin karşılık vergiler koyması sonucunda her Amerikan ailesi fazladan 5 bin dolar harcayacak. Bu ekstra harcama!

Trump’ın vergileri sonucunda Çin, Kanada, Avrupa Birliği ve diğer ülkeler de Amerikan ürün ve hizmetlerine “karşılık vergiler” koyacaklarını belirttiler. Doğrudur, bazı ülkeler Trump’la anlaşmanın yollarını arıyor, örneğin Hindistan, İsrail ve diğerleri. Ama Trump’ın vergileri fonunda borsa keskin düşmeye başladı, ABD’nin en büyük şirketlerinin piyasa değeri ciddi şekilde azaldı. Eğer Trump’ın bu vergileri kalıcı olursa, ABD’deki küçük ve orta ölçekli işletmelerin çoğu batacak. Sebebi basit: hem iç pazarda hem de dış pazarda müşterilerini kaybedecekler.

Demokratlara göre Trump’ın amacı ekonomi değil. O, iktidarda süresiz kalmayı düşünüyor. Şimdiki vergilerden sonra ABD’deki tüm şirketler Trump’a boyun eğip gelip “lütfen şu sektörden veya ülkelerden vergileri kaldırın!” diyecek. Trump ise “tamam, isteğini yapacağım, ama şartım var – bana sadık kalacaksın! Dediğimi yapacaksın! Siyasi projelerimi destekleyeceksin!” düşüncesinde, diyor Demokratlar.

Dünya ekonomisi zincir gibi bağlı. 2020’de pandemi olduğunda, dünyanın ne kadar birbirine bağlı olduğu görüldü. Trump’ın bu işi dünya ekonomisinde yeni bir durgunluk, kriz başlatabilir. Ve durgunluktan genellikle en zayıf ekonomiler en çok zarar görür.

Telegram’da «Zamin»i takip edin!