9 Mayıs: Hafıza, tarih ve ideoloji arasındaki uzun yıllık çelişki

İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin üzerinden 80 yıl, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından ise 34 yıldan fazla zaman geçti. Ancak 9 Mayıs tarihi hâlâ tartışma ve görüş ayrılıklarının odağında kalmaya devam ediyor. Her yıl özellikle Zafer Günü öncesinde bu tarih etrafındaki fikir ayrılıkları daha da belirginleşiyor — ulusal kimlik arayışı ile Sovyet ideolojisinin mirası arasındaki çatışma derinleşiyor.

Özbekistan — tutumunu yeniden tanımlayan ülkelerden biri

Bağımsızlıktan sonra Özbekistan, 9 Mayıs tarihini yeniden değerlendirdi. “Büyük Vatan Savaşı” ve “Büyük Zafer” gibi terimlerden vazgeçildi. Bu gün artık “Hatıra ve Saygı Günü” olarak anılmakta.

Bu değişiklik sadece bir isim değişikliği değil — derin bir anlam farkı da getiriyor. Bugün, yarım milyona yakın kurbanı anmak, cephe gerisindeki zorlukları hatırlamak ve barışın kıymetini bilmek günüdür. Bu bir kutlama değil, bir anma törenidir.

Siyaset bilimci Tolipov: “Bu tarih artık Rusya’nın stratejisine hizmet ediyor”

Tanınmış siyaset bilimci Farhod Tolipov’a göre, 9 Mayıs çok katmanlı bir anlam taşımakta. Yıllar geçtikçe bu tarih, Rusya'nın jeopolitik stratejik çıkarlarına hizmet eden bir güne dönüşmüş durumda.

“Sovyet döneminde bu zaferin kutlandığı bir gündü ama hep tartışmalıydı. Neden tam olarak 9 Mayıs olduğu bile net değil. Her geçen yıl bu günün anlamı yıpranıyor ve neredeyse sadece Ruslar için önemli hale geliyor,” diyor.

Toplum bilimci Yuldashev: “Bu bir bayram değil, yas günüdür”

Etnopsikolog ve sosyolog Mahmud Yuldashev de bu konuda açık konuşuyor. Ona göre, 9 Mayıs bir bayram değil, ulusal bir yas günü olarak kabul edilmelidir.

“Eskiden 'Katyuşa' eşliğinde dans bile edenler oldu. Bu, Sovyet ideolojisinin halk bilincinden hâlâ silinmediğini gösteriyor. Bir zamanlar bizi işgal eden bir imparatorluğun savaşını kutlamamıza gerek yok,” diyor.

Tashanov: “Sovyetler ve Naziler — ikisi de baskıcı rejimdi. Biz kurban olduk”

İnsan hakları savunucusu Abdurahmon Tashanov’a göre, savaş iki baskıcı rejim arasındaki bir çatışmaydı. Sovyetler Orta Asya'yı işgal etti, aydınları yok etti ve halkı baskıladı.

“Sovyet ideolojisi toplumumuz üzerinde hâlâ etkili. 35 yaş altı gençlerin bile bu günü bayram sanması bunun bir göstergesi. Bu etkiden kurtulmak için net bir ulusal politika ve siyasi irade şart,” diyor.

Tarihçi Mahmudov: “Savaşa gönüllü gitmedik, zorla gönderildik”

Tarihçi Zavqibek Mahmudov, 9 Mayıs’ı kutlamanın “mankurtluk” olduğunu düşünüyor. Halk, savaşa kendi rızasıyla gitmiş olsaydı bu bir zafer olurdu. Ama biz zorlandık, tehdit edildik.

“Bu günü kutlamak için özgür bir halk olmamız gerekirdi. Bizden izin alınmadı — zorla götürüldük. Teslim olan ya da geri çekilen öldürüldü, ailesiyle birlikte tehdit edildi,” diyor.

Zamin.uz editörlüğü inanıyor ki, 9 Mayıs her birey tarafından bilinçli şekilde anlaşılmalı. Bu tarih; gerçek, hafıza ve zihinsel özgürlük arasında derin düşünce gerektiriyor. Asıl değer barıştadır. Ve barışı anlayabilmek için tarihten ders çıkarmak şarttır. Telegram’da «Zamin»i takip edin!