Amerika İran ile savaşırsa, dünya nasıl değişebilir?

Son haftalarda ABD ile İran arasındaki kriz yeniden dünya siyaseti gündemine yükseldi. Donald Trump’ın son açıklamaları, İsrail’le ittifakta İran’ın nükleer tesislerine saldırı ihtimali ve ülke içindeki siyasi çekişmeler durumu daha da karmaşık hale getiriyor.

Washington’daki önde gelen analizcilere göre, Amerika İslam Cumhuriyeti’ne karşı askeri harekata katılırsa, bu yalnızca Orta Doğu’da değil, tüm dünyada belirsizlik ve kaygı yaratacak bir dalgaya dönüşebilir. İran’ın nükleer programının yok edilmesi, Trump için siyasi bir zafer olarak değerlendirilebilir, ancak hatalar, gerçek tehditler ve jeopolitik sonuçlar Amerika için yıllarca sürecek yeni bir çatışmanın başlangıcı olabilir.

Trump’ın Kongre’den onay almadan savaşı başlatmasına karşı olan Demokratlar ve bazı Cumhuriyetçiler arasında da görüş ayrılıkları artıyor. Örneğin, 17 Haziran’da Kongre’ye Trump’ın önceden izin almasını gerektiren bir yasa tasarısı sunuldu. Böylece onun bağımsız hareket etme imkanını kısıtlama niyeti ortaya kondu. Aynı zamanda bazı siyasetçiler ise, aksine, Trump’ın sert ve korkusuz pozisyonunu destekliyor.

Gazeteci Tucker Carlson gerilimi tırmandırmaktan kaçınılmasını talep etti, ancak Trump ona “aptal” demekten geri durmadı. Steve Bannon ise savaşın siyasi sonuçlarının seçim kampanyası için tehlikeli olabileceğini vurguladı. Çünkü Trump kendini barış yanlısı olarak göstermiş ve Beyaz Saray’a “tüm savaşları bitirme” sloganıyla dönmüştü.

İran tarafı ise sert açıklamalarla karşılık veriyor. Ali Hamaney’in resmi açıklamasında, ABD’nin herhangi bir müdahalesinin İran tarafından ağır ve telafisi imkansız kayıplarla karşılık bulacağı belirtildi. İran Dışişleri Bakanlığı da Amerikan müdahalesini geniş çaplı bir savaşa yol açacak bir faktör olarak değerlendiriyor.

RAND ve Carnegie merkezleri analizcilerine göre, İsrail kendi başına yer altındaki nükleer tesislere saldırı düzenleyemez; çünkü bu kadar korunan tesislere yalnızca ABD’nin sahip olduğu özel sığınak bombaları gereklidir. Bu noktalardan biri Fordo’da bulunuyor. Bu tesis kalın katmanlar altında, 80 metre derinlikte inşa edilmiş. 2023 yılında orada %83,7’ye kadar zenginleştirilmiş uranyum tespit edildi — bu silah sınıfına yakın bir orandır.

İsrail’in bu tür tesislere ulaşma imkanı yok, bu yüzden ABD’den yardım istediği açık. Ancak bu tesis yok edilse bile, analizcilere göre, İran bu programı 2 yıl içinde yeniden kurabilir. Bu ise UAEA denetiminden çıkış, altyapının gizlenmesi ve daha fazla tehlikenin önünü açabilir.

ABD’de ise bu müdahale yoluyla Çin ve Rusya’ya gönderilen sinyal de hesaba katılıyor. Eğer Amerika İsrail’e yardımı reddederse, Pekin bunu Washington’un Tayvan’ı da korumayacağı şeklinde yorumlayabilir. Bu, ABD’nin uluslararası prestijine darbe olabilir, diye yazıyor The Wall Street Journal analizcileri.

Tahran’da rejim değişikliğini nükleer tesislere saldırı yoluyla uman İsrailli yetkililer bunu açıkça ifade ediyor. Amerika ise bu fikri şimdilik açıkça desteklemiyor, çünkü tarihte bu tür adımların İslam Devrimi ve ABD karşıtı ortamı güçlendirdiğini iyi hatırlıyor.

Ancak Washington’un hareketsizliği de güvenlik açısından tehdit oluşturabilir. Afganistan’dan düzensiz şekilde asker çekmenin ne gibi sonuçlar doğurduğunu iyi bilen ABD, bu kez daha kararlı bir pozisyon alabilir. Bu yüzden Trump’ın bir sonraki adımının yalnızca İran’a değil, tüm dünya siyasetine etki etmesi bekleniyor.

Analizcilere göre, eğer Tahran anlaşma şartlarını kabul etmezse, ABD ve İsrail’in kararlı bir yol izlemesi bekleniyor. Bu süreçte Trump diplomatik kanalları kapatmayacağını, ancak müzakerelere güçlü bir pozisyondan katılacağını vurguluyor. Eğer müzakereler sonuç vermezse, Tahran’daki nükleer altyapıdan “hiçbir şey kalmayacağı” yönündeki uyarılar bölgede ciddi bir tehdit oluşturabilir.

Şu anda İran’ın nükleer programı faaliyetleri kısıtlanmamış durumda ve risk seviyesi yüksek. Bu da Washington’u dünya siyasi sahnesindeki temel soruyla karşı karşıya bırakıyor: ABD doğrudan çatışmaya müdahil olacak mı, yoksa yine diplomatik yolu mu seçecek? Telegram’da «Zamin»i takip edin!