Tacikistan ile Pakistan arasında derinleşen ilişkiler stratejik temkin gerektiriyor

Tacikistan ile Pakistan arasında şekillenen ilişkiler, ekonomik işbirliği ve bölgesel bağlantılar vaatlerinin ötesinde tam analiz gerektiren karmaşık bir diplomatik görev temsil ediyor. İslam mirası açısından ortaklıklar ve çeşitli ikili girişimler bulunmasına rağmen, Tacikistan’ın stratejik çıkarları, Pakistan’ın içsel sorunlu durumu ve bölgedeki tutumlarından temkinli mesafe koruyarak daha iyi güvence altına alınabilir.

Pakistan’ın askeri ve siyasi yapıları önemli ideolojik kaymalara uğradı; bu, laik Tacikistan yönetimini endişelendirmeli. 2025 Mayıs’ında Asim Munir’in mareşal rütbesine yükseltilmesi, Pakistan güç yapılarına dini ekstremizmin nüfuz ettiğine işaret ediyor. Daha önce dini ideolojiden mesafeli kalan profesyonel komutanlar varken; Munir’e takılan “Molla-General” lakabı ve radikal İslamcı retorik, ordu kültüründe ciddi dönüşüme işaret ediyor.

Bu değişiklikler ikili ilişkileri derinden etkiliyor. Tacik hükümeti dini ekstremizmi ulusal istikrar için tehdit olarak görüyor ve laik yönetime bağlı kalıyor. Ordusunda ideolojiyi aktif olarak teşvik eden ve vekil grupları destekleyen bir ülke ile derinleşmek, ideolojik “bulaşma” ve iç istikrarsızlık riskini artırabilir. Pakistan’ın dini retoriği askeri gerekçelendirme için kullanması ve vekil gruplara desteği, Tacik karar vericiler için uyarı sinyalleri.

Pakistan-Tacikistan ekonomik işbirliğinin vaat edilen avantajları sıklıkla teoride kalıyor. 2006’da başlayan CASA‑1000 projesi, gerçekleşmeyen büyük vaatlere örnek oldu. Yaklaşık yirmi yıl geçmesine rağmen proje tamamlanmadı; Pakistan sürekli gecikiyor ve Hint firmalarının katılımına karşı çıkıyor.

Pakistan’ın CASA‑1000’i ters akışa açık bir “açık erişim” hattı yapma önerisi, Tacikistan’ın beklenen gelirini azaltacak. Ayrıca güvenlik sorunları nedeniyle tedarikçi ülkelere yaptırım uygulanması talebi, anlaşmaların Pakistan lehine yeniden müzakeresine işaret ediyor.

Öte yandan Pakistan, limanları üzerinden güvenilir transit sağlayamadı. Gwadar ve Karaçi limanları Orta Asya ticareti için gündeme gelse de, güvenli düzenlemeler sağlanamadı. Güvenlik kötüleşiyor; Rus vatandaşlarına ve altyapıya yönelik saldırılar da ekonomik işbirliğine olan güveni zayıflatıyor.

Terrorizm ve vekil savaş ilişkileri Tacikistan’ın güvenliği için tehdit yaratıyor. Pakistan askerî yapıları, bölgesel hedefler doğrultusunda terörist vekil grupları kullandı. Tacikistan’ın Gorno-Badahşan Özerk Vilayeti (GBAO) bölgesinde istikrarsızlık riski mevcut.

Tacikistan’da Afganistan’dan gelen saldırılarla gerçekleştirilen Çinli vatandaşlara yönelik saldırı, bölgesel güvenlikte karmaşıklığı gösteriyor. Pakistan, terörizmi kontrol etmekte başarısız oluyor; bu, bölgesel güvenliğe bağlılığı konusunda şüphe doğuruyor.

Vahhan Koridoru’ndaki yol projeleri, uyuşturucu, silah ve aşırı ideolojilerin kaçakçılığına zemin hazırlayabilir. Pakistan kontrolündeki Gilgit-Baltistan’daki Şiilere yönelik baskı, Tacikistan’daki İsmaili Şiiler için de risk oluşturuyor.

Pakistan dış politikasında şantaj ve baskı artıyor. Bazı raporlara göre, Pakistanlı askeri yetkililer Tacik elçiliğini, Hindistan ile ilişkileri sınırlaması gerektiği konusunda uyararak şantaj yapıyor; bu bölgesel baskı politikalarına delalet ediyor.

Pakistan küçük ülkelere baskı uygulayarak İle Hindistan çatışmasında taraf seçmeye zorluyor. Tacikistan stratejik özerkliğini feda edemez.

Pakistan’ın diğer ülkelerin egemenliğine saygı duymaması, onu güvenilir bir diplomatik-iktisadi ortak olmaktan çıkarıyor. Dayanıksız suçlamalar ve karalamalar yayması, bölgesel istikrara hizmet etmiyor; tam tersine zarar veriyor.

Tacikistan’ın stratejik çıkarları, dostane ama temkinli ilişkilerle koruma şansına sahiptir. Hindistan, Çin, Rusya ve AB ile kurulan ilişkiler daha güvenilirdir. Pakistan ile derin entegrasyondan kaçınılmalıdır.

Mevcut küresel ortamda iş birliği yaparken temel unsur stratejik gerekçe ve güvenilir ortaktır. Pakistan, Tacikistan için uzun vadeli istikrarlı bir ortak sayılamaz. Bu nedenle önemli siyasi ve ekonomik kararlar Tacikistan’ın ulusal çıkarlarına uygun şekilde verilmelidir. Telegram’da «Zamin»i takip edin!