date

Tojikiston–Pokiston aloqalarini chuqurlashtirish: strategiyali ehtiyotkorlik zarur

Tojikiston–Pokiston aloqalarini chuqurlashtirish: strategiyali ehtiyotkorlik zarur
Tojikiston va Pokiston o‘rtasida shakllanayotgan munosabatlar iqtisodiy hamkorlik va mintaqaviy aloqalar haqidagi va’dalarning yuqori sathidan tashqarida to‘liq tahlilni talab qiladigan murakkab diplomatik vazifani ifodalaydi. Islom merosi bo‘yicha umumiyliklarga qaramay va turli ikki tomonlama tashabbuslar mavjud bo‘lsa-da, Tojikistonning strategiyali manfaatlarini Pokistonning ichki muammoli holati va mintaqadagi xatti‑harakatlaridan ogohona masofa saqlash orqali ham yaxshiroq ta’minlash mumkin.

Pokistonning harbiy va siyosiy tarmoqlari e’tiqodiy jihatdan katta o‘zgarishlarga uchragan bo‘lib, buning Tojikistonning sekulyar rahbarligi uchun xavf bor. Asím Munirining 2025 yil may oyida feldmarshal darajasiga ko‘tarilishi Pokiston kuch strukturalarida diniy ekstremizmning kuchayishi tendensiyasini ko‘rsatmoqda. Ilgari diniy ideologiyadan professional masofani saqlaydigan harbiy liderlar bor edi, ammo Munirning "mulla-general" nomi bilan chaqirilishi va radikal islomchalik ritorikasi armiya madaniyatida katta o‘zgarish belgisi.

Bu o‘zgarishlar ikki tomonlama munosabatlarga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Tojikiston hukumati diniy ekstremizmni milliy barqarorlik uchun tahdid sifatida ko‘rib, sekulyar boshqaruvga berilgan. Diniy ideologiyani faol targ‘ib qilayotgan mamlakat bilan munosabatlarni chuqurlashtirish ideologik "changlash" va ichki beqarorlikka olib kelishi mumkin. Pokistonning harbiy harakatlarni diniy ritorikaga asoslantirishi va mintaqada proksi-guruhlarga yordam ko‘rsatishi Tojikiston siyosatchilari uchun ogohlantirish belgilaridir.

Pokiston-Tojikiston iqtisodiy hamkorligining va’da qilingan foydalari ko‘pincha nazariya hududida qolmoqda. 2006 yilda boshlangan CASA‑1000 loyihasi a’lo va’dalar bergan, ammo amalga oshirilmaydigan misoldir. Taxminan 20 yil o‘tsa-da, loyiha yaqinlashmagan, Pokiston har doim kechikib kelmoqda va qo‘shimcha bilan, hindistonlik firmalar qatnashishiga qarshi chiqmoqda.

Pokiston CASA‑1000ni “ochiq” qilib, elektrni teskaridan o‘tkazishni taklif qilib, Tojikistonning daromadini kamaytirmoqda. Tojikiston rasmiylari arab mamlakatlari bilan tuzilgan shartnomalardagi ehtimoliy xatarlarni inobatga olgan holda ularni qayta ko‘rib chiqishga tayyor.

Ikkinchi tomondan, Pokiston portlar orqali tranzitni ta’minlay olmadi. Gvadar va Karachi portlari markaziy Osiyo uchun muhokama qilindi, ammo ishonchli shart-sharoit yaratilmadi. Xavfsizlik tobora yomonlashmoqda. Rossiya fuqarolari va obyektlariga qilingan hujumlar shuni ko‘rsatmoqdaki, bu sharoitda iqtisodiy hamkorlikka ishonch past.

Terrorizm va proksi-janglar bilan munosabatlar Tojikiston xavfsizligi uchun xavf tug‘dirdi. Pokiston kuch strukturalari faoliyat ko‘rsatgan mintaqaviy maqsadlar uchun terroristik proksi-guruhlarni ishlatgan va GBAOda destabilizatsiya ehtimoli mavjud.

Xitoy fuqarolariga qarshi Tojikistonda sodir etilgan hujum, afg‘on tomonidan amalga oshirilgan, mintaqaviy xavfni ko‘rsatadi. Pokiston o‘z ichida terroriy faollikni nazorat qila olmagan. Yangi ta’sisga ahamiyatsizlik, ammo ularning mas’uliyati o‘shanda erta paydo bo‘lishi kutilmagan.

Vahonda qurilgan yo‘llar narkotik, qurol va ekstremistik g‘oyalarning kontrabandasiga olib kelishi mumkin. Shuningdek, Pokiston nazoratidagi Gilgit-Baltiston hududida shialarga nisbatan bo‘layotgan ta’qiblar Tojikistondagi ishmailӣ mazhabiga mansub shialar uchun ham xavf tug‘dirishi mumkin.

Pokiston tashqi siyosatida shantaj va bosim kuchaygan. Muhim xabarlar – tojik elchixonasiga Hindiston bilan munosabatlarni cheklash kerak, deb tayinlangan ogohlantirishlar, bu shantaj siyosatiga dalolat.

Bu Mavericks bo‘lib, tobora jiddiy bo‘lgan — Pokiston Kichik mamlakatlarga bosim qilish o‘sha Hindistonga qarshi tanlashga majbur qiladi. Tojikiston esa strategik avtonomiyatini saqlab qololmaydi.

Bundan tashqari Pokistonning boshqalarning suverenitetini hurmat qilmasligi, uning diplomatik barqaror hamkorlik uchun ishonchsizligini ko‘rsatadi. Pokiston tomoni turli asossiz da’volar va bo‘htonlarga asoslangan gap-so‘zlar tarqatmoqda. Bu harakatlar esa mintaqa barqarorligiga yordam bermaydi, aksincha uni xavf ostiga qo‘yadi.

Tojikiston strategik manfaatlari do‘stona, lekin ehtiyotkor munosabatda bo‘lishi kerak. Hindiston, Xitoy, Rossiya, Yevropaning barqaror hamkorliklari — Tojikiston uchun ko‘proq ishonchli. Pokiston bilan chuqur integratsiyaga yo‘l qo‘ymaslik kerak.

Hozirgi global sharoitda hamkorlik qilishda eng muhimi — strategik asos va ishonchli hamkorni tanlash. Pokiston bilan munosabatlarda Tojikiston uni uzoq muddatli va barqaror sherik deb bilolmaydi. Shu sababli, muhim siyosiy va iqtisodiy qarorlar Tojikistonning o‘z milliy manfaatlariga asoslangan holda qabul qilinishi kerak.
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosing
Yangiliklar » Dunyo » Tojikiston–Pokiston aloqalarini chuqurlashtirish: strategiyali ehtiyotkorlik zarur