Özbekistan’ın son iki yüzyıldaki en büyük sınavlarından biri pamuk sanayisiyle ilgilidir. Çarlık Rusyası’ndan Sovyetler Birliği’ne ve bağımsızlık yıllarına kadar pamuk politikası, ülke üzerinde siyasi, çevresel ve sosyal açıdan derin izler bıraktı.
On dokuzuncu yüzyıldan itibaren ucuz hammadde arayışındaki imparatorluklar, Özbekistan’ı pamuk plantasyonuna dönüştürdü. Özellikle Sovyet döneminde pamuk kampanyası ideolojik bir nitelik kazanarak, ülke genelinde büyük tarlalar, zorunlu emek ve zehirli kimyasal maddelerle ilişkili ciddi sorunlara yol açtı.
Zorunlu emek — ulusal bir trajedi
Öğrenciler, okul çocukları ve hatta küçük yaştaki çocuklar Eylül'den Aralık'a kadar pamuk toplamaya seferber edildi. Eğitim sistemi durduruldu, öğretmenler ve doktorlar tarla işlerine yönlendirildi. Bu durum sadece genç neslin eğitimden mahrum kalmasına değil, aynı zamanda çeşitli sağlık sorunlarına da yol açtı.
Ekolojik kriz — Aral'ın kuruması
Pamuk üretimindeki aşırı sulama politikası Aral Denizi’nin kurumasına neden oldu. Pamuk tarlaları için Sırderya ve Amuderya nehirlerinden milyonlarca metreküp su çekildi. Sonuç olarak, dünyanın en büyük su havzalarından biri olan Aral trajik bir şekilde yok oldu.
Değişim dönemi
Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev göreve geldikten sonra zorunlu emeğe son verildi. 2017’den itibaren öğrencilerin, öğretmenlerin ve sağlık çalışanlarının pamuk toplamaya zorlanması kesin şekilde yasaklandı. Pamuk politikasının toplum üzerindeki tam denetim aracı rolü yavaş yavaş sona erdirildi.
