Венгр жазушысы Ласло Краснахоркай әдебиет бойынша 2025 жылғы Нобель сыйлығына ие болды. Нобель комитеті оның "қиямет-қайым көңіл-күйі мен үрей билеген кезде де өнердің теңдессіз құдіретін тағы бір дәлелдеген әсерлі мұрасын" ерекше атап өтті.
Кафка мен Томас Бернхардтың дәстүрлеріне сүйенген Орталық Еуропаның ірі эпикалық қаламы ретінде танылған Краснохорка прозасында абсурд пен гротеск шекаралары кеңейе түседі. Бірақ ол Шығысқа көз тастағанда, байсалды, нәзік сарынға ауысады - бұл оның әдеби әлеміне басқа бояу береді.
1954 жылы Румыния шекарасына жақын Дюлада дүниеге келген жазушы 1985 жылғы дебюттік романы - "Шайтан тангосымен" Венгрия әдебиетінде шу шығарды. Шет аймақтағы өмір туралы бұл шығарманы кейінірек Бело Тарр жеті сағаттық киноэпопея ретінде экрандады - жазушы мен режиссер арасындағы тиімді шығармашылық серіктестік туралы әлі де айтылады.
2015 жылы Краснохоркай Халықаралық Букер (Man Booker International) сыйлығына лайық деп танылды - қазылар алқасы оның прозасындағы қызу қарқындылық пен тілді шебер қолдану үлгілерін атап өтті. Оның басқа әйгілі шығармалары арасында "Қарсылық меланхолиясы" (1989), "Соғыс және соғыс" (1999) және "Си-ван-му арамызда" (2008) аталады.
Жазушының шығармашылығы саяхаттардың әсерінен одан әрі кеңейді: 1987 жылы коммунистік Венгриядан шығып, стипендиямен Батыс Берлинде өмір сүрді; кейінірек Моңғолия мен Қытайға сапары "Үргінің тұтқыны" және "Аспан астындағы күйреу мен қайғы" сияқты мәтіндерге шабыт берді. Ал "Соғыс және соғыс" романын жазу үстінде Нью-Йоркте Аллен Гинзбергтің үйінде тұрғанын, ақынның қолдауы романды аяқтауда шешуші болғанын еске алады.
Нобель апталығының кестесі де белгілі: 6 октябрь - физиология және медицина, 7 октябрь - физика, 8 октябрь - химия салаларындағы жүлдегерлер жарияланды; бейбітшілік бойынша сыйлық 10 октябрьде, ал экономикалық ғылымдар бойынша 13 октябрьде белгілі болады. Марапаттау рәсімі дәстүр бойынша 10 желтоқсанда Стокгольмде өтеді.
Краснохорканың сыйлығы оқырман үшін нені білдіреді? Орталық Еуропаның қараңғылық пен үміт арасында тербелген прозасы қайтадан орталыққа оралды, ал Шығысқа құлақ асатын сезімтал әуен жаһандық әдебиет сахнасында жарқырай естілуде. Демек, жақын арада өзбек оқырмандары үшін де жаңа аудармаларға себеп және үлкен әңгіме басталады.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
