40 derece sıcakta bile çalışanın hakları yok değil mi?

Yazın gelmesiyle birlikte Özbekistan’da iş yerlerinde yüksek sıcaklık nedeniyle çalışanların güvenliği yeniden gündeme geliyor. Özellikle 40 dereceyi bulan sıcaklıklarda çalışmak sadece zor değil, aynı zamanda sağlık açısından da büyük bir tehdit oluşturuyor.

Sendikalar Federasyonu temsilcisi Nodira Ghoibnazarova’nın belirttiğine göre, İş Kanunu’nun 205. maddesinde açıkça belirtilmiş: açık havada veya kirli, soğuk ya da sıcak ortamlarda çalışanlara özel molalar verilmelidir. Bu kuralların doğrudan uygulanması gerektiği vurgulanmıştır.

Bu madde, özellikle yükleme-boşaltma işleriyle uğraşanlar veya doğal iklim koşullarında çalışanları kapsar. Bu kişiler “özel kategori” olarak değerlendirilir ve onlara özel çalışma saatleri, dinlenme düzenlemeleri ve gerekli çözümler sağlanmalıdır.

Örneğin, fırıncılar, metal işçileri veya ağır şartlarda çalışan ulaştırma personeli bu kategoriye girer. Her gün yüksek sıcaklıkla mücadele etmek zorundadırlar.

Yeni İş Kanunu’na göre, çalışanlara 30 dakikadan 2 saate kadar mola verilmesi öngörülmektedir. Günlük çalışma süresi 8 saati aşıyorsa 2 mola, 8 saate kadarsa 1 mola. Bu konuda işveren ile sendika arasında anlaşma büyük önem taşır.

Ayrıca, iş kanunu sabah erken saatlerde ve tarlada çalışma gibi özel durumları da göz önünde bulundurmuştur: sıcak havalarda çalışanlar sabah 04:00’ten 08:00’e kadar ve akşam güneş battıktan sonra çalışabilir, günün en sıcak saatleri olan 12:00–16:00 arasında ise dinlenebilir.

Ancak hepsi bu kadar değil. Yeni hazırlanan “İş Güvenliği Hakkında” yasa tasarısında aşırı sıcak ve soğuk hava koşullarında çalışma şartlarını iyileştirmeye yönelik ek tedbirler öngörülüyor. Bunlar arasında:
– Ek izin verilmesi
– Çalışma saatlerinin kısaltılması
– Su, meyve suyu ve gıda sağlanması
– Çalışma koşullarını sağlamayan işverenlere 5 ila 15 kat arası para cezası

En önemlisi: eğer çalışma şartları çalışanın sağlığına veya hayatına tehdit oluşturuyorsa, çalışan işe çıkmayı reddedebilir. Bu durumda maaşı korunur ve disiplin cezası uygulanmaz.

Uluslararası uygulamalara baktığımızda, Belarus ve Almanya gibi ülkelerde bu konuya özel önem veriliyor. Örneğin Belarus’ta sıcaklık 28,5°C’ye ulaşırsa, çalışan yöneticisine haber vermeden iş yerini terk edebilir. Almanya’da ise okullar kapatılabilir, çalışma günü iptal edilebilir.

Özbekistan’ın da çalışan haklarını koruyan böyle net ve sıkı kuralları pratiğe geçirme zamanı geldi.

Uzmanlar sıcak havalarda sağlığı korumak için önerilerde de bulunuyor. Prof. Zarifboy Ibadullayev’in ifadeleriyle:
– Günde en az 2–3 litre su tüketin
– Beyaz kıyafet giyin, kısa ve açık giysilerden kaçının
– 13:00–16:00 saatleri arasında güneş altında çalışmayın
– Dondurma ve meyve suyu tüketin
– Güneş çarpması belirtilerinde kişiyi gölgeye alın ve yüzüne soğuk su serpin

Profesöre göre, ülkede gölgelikler, yüzme havuzları ve sağlıklı yaşam altyapısının artırılması gerekiyor.

Sonuç olarak, 40 derece sıcaklıkta çalışmak kolay değildir ve insan hakları açısından bu, iş sağlığı ve güvenliği konusudur. Her yönetici bunun farkında olmalı ve çalışanlarına insancıl yaklaşmalıdır. Çünkü işçi, iş gücünün kalbidir. Onun sağlığı hem ekonominin hem de toplumun istikrarı için kilit unsurdur. Telegram’da «Zamin»i takip edin!