Жақында халық бір адамға шаққанда табиғи ресурстар құны бойынша алдыңғы қатарлы елдер рейтингі жарияланды. Мұнда мұнай қорлары бойынша әлемде көшбасшы саналатын Сауд Арабиясы бірінші орынға ие болды. Корольдікте әр азаматқа шамамен 1 миллион АҚШ долларына тең табиғи ресурстар келеді. Екінші және үшінші орындарда Канада мен Австралия тұр, бұл елдерде әр адамға шаққандағы табиғи байлық құны 700 мың доллардан асады.
Канаданың жоғары көрсеткіші негізінен мұнай, кең орман алқаптары және бай минералды қорларымен түсіндірілсе, Австралия темір рудасы, көмір және табиғи газдың ауқымды қорларының арқасында жоғары орнын сақтауда. Рейтингте төртінші орын Ресейге тиесілі, онда әрбір адамға 520 мың доллардан астам табиғи ресурстар келеді.
Осы тұста табиғи сұрақ туындайды: Өзбекстанда бұл көрсеткіш қандай?
Әлемдік нарықта шикізат бағасының жиі ауытқып тұруы және геологиялық барлау жұмыстарының тұрақты жалғасуы себебінен Өзбекстандағы табиғи ресурстардың нақты құнын анықтау оңай емес. Дегенмен бар ресми деректер елдің жер қойнауы байлықтарының үлкен әлеуетке ие екенін көрсетеді.
2018 жылғы шілде айында Геология және минералды ресурстар жөніндегі мемлекеттік комитет төрағасының орынбасары Азам Қодирхожаев Өзбекстанның минерал-шикізат ресурстарының жалпы әлеуеті шамамен 5,7 триллион АҚШ долларына бағаланатынын мәлімдеген болатын. Оның айтуынша, бұл соманың 1 триллион доллардан астамы барланған қорлар мен дайын кендерді құрайды. Сонымен қатар, ел аумағының тек 20 пайызы ғана толық зерттелген, жаңа кен орындарын анықтау бойынша әлі де үлкен мүмкіндіктер бар.
2023 жылғы желтоқсан айында өткен баспасөз мәслихатында Тау-кен өнеркәсібі және геология министрлігінің өкілі Ілияс Жұмаев Өзбекстанда ресми түрде 101 алтын және 3 күміс кен орны есепке алынғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, елімізде Жер бетінде белгілі пайдалы қазбалардың барлығы дерлік бар. Олардың ішінде алтын, күміс, мыс, уран, мұнай, табиғи газ, литий, молибден, вольфрам, марганец, никель, кобальт, тантал, ниобий және басқа стратегиялық маңызы бар минералдар бар.
Әсіресе, алтын кен орындарының негізгі бөлігі Нavoий және Алмалық тау-металлургия комбинаттарының шикізат базасы ретінде қызмет етіп жатқаны, ал мыс кен орындары негізінен Ташкент облысында орналасқаны атап өтілді.
2025 жылғы маусым айында өткен Ташкент халықаралық инвестициялық форумында президент Шавкат Мирзиёев те Өзбекстанның жер қойнауы байлықтарының жалпы әлеуетіне ерекше тоқталды. Мемлекет басшысы елдің табиғи ресурстары 3 триллион АҚШ долларына бағаланатынын айтып, төртінші өнеркәсіптік революция жағдайында технологиялық минералдарға сұраныс күрт өсіп жатқанын еске салды.
Президент Шавкат Мирзиёев: “Жалпы, жер қойнауы байлықтарымыздың әлеуеті 3 триллион АҚШ долларына бағалануда. Өңіріміздің минералдардан жоғары қосымша құнға ие өнімдер шығару «хабына» айналуы үшін барлық мүмкіндіктер бар”.
Президенттің айтуынша, Өзбекстанда литий, вольфрам, магний, графит, титан, ванадий сияқты стратегиялық минералдардың ірі қорлары бар. Бұл елді жоғары қосылған құнды өнімдер өндіру орталығына айналдыру үшін мықты негіз қалайды.
Әр өзбекстандыққа қанша тиесілі?
Егер осы 3 триллион долларлық жер қойнауы байлығы бүгінгі халық саны — 38 244 000 адамға шаққанда есептелсе, әрбір өзбекстандыққа шамамен 78–79 мың доллар көлеміндегі табиғи ресурстар тиесілі болады.
Бұл сандар Өзбекстанды Сауд Арабиясы немесе Канадамен салыстырғанда төменірек болса да, елде әлі толық зерттелмеген қорлардың үлкен екенін ескерсек, болашақта бұл көрсеткішті арттыруға жеткілікті мүмкіндіктер бары сөзсіз.
Бағалы және сирек ресурстар
Тау-кен өнеркәсібі және геология министрлігінің мәліметтері бойынша, Өзбекстанда Жер бетінде белгілі пайдалы қазбалардың барлығы дерлік анықталған. Атап айтқанда, стратегиялық маңызы бар:
- Бағалы металдар: Алтын (101 кен орны), күміс (3 кен орны), платиноидтер.
- Сирек және түрлі-түсті металдар: Мыс (10 кен орны), уран, қорғасын, молибден, вольфрам, литий, хром, никель, тантал, ниобий, кобальт, скандий, германий, рений.
- Энергетикалық шикізат: Мұнай мен табиғи газ.
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
