Бірнеше күн бұрын АҚШ президенті Трамп жаңа редакциядағы Ұлттық қауіпсіздік стратегиясына қол қойды. Бұл құжатты АҚШ-тың атқарушы билігі 3-4 жылда бір рет дайындайды, президент қол қояды және Конгреске ұсынылады. Бұл АҚШ-тың сыртқы саясатына, әсіресе қауіпсіздік пен тұрақтылыққа деген көзқарасын білдіреді.
Бұл жолғы стратегия АҚШ-тың осы уақытқа дейін қалыптасқан көзқарасын түбегейлі өзгертеді. Әсіресе, НАТО мен Еуропалық Одаққа деген көзқарас күрт өзгерді. Сондықтан бұл стратегия Еуропалық Одақтағы АҚШ-тың дәстүрлі одақтастары мен НАТО-ға мүше мемлекеттерде наразылық тудырды.
Бұл стратегияда Ресей Федерациясы алдыңғылары сияқты "жау" немесе "бәсекелес" мемлекет деп аталмаған. НАТО-ның кеңеюіне, жаңа мүшелердің қосылуына да теріс көзқарас білдірілді. Ресей-Украина соғысын тезірек тоқтатып, Ресеймен қарым-қатынасты қалпына келтіру ұсынылды.
Еуропалық Одақ елдері, НАТО-ға мүше мемлекеттер өздерінің қауіпсіздік пен тұрақтылық жауапкершілігін өздері алуы керек екені айтылған. Осыған орай, Батыс елдерінің БАҚ-тарындағы инсайдерлік мәліметтер мен олардың талдауы АҚШ-тың стратегиялық көзқарасын басқа жаққа бұрып жатқанын көрсетеді. Бұдан былай АҚШ екі майданда соғыс жүргізуді көздемейді. Өйткені АҚШ-тың ресурстары бұл үшін жеткіліксіз болуы мүмкін. Сондықтан ресми Вашингтон Ресей-Украина соғысын тезірек аяқтап, басқа аймаққа толық назар аударуға ниетті. Әңгіме Үнді-Тынық мұхиты бассейні туралы болып отыр. Қарапайым тілмен айтқанда, АҚШ бұдан былай жаһандық аренадағы ең басты міндеті ретінде Қытай Халық Республикасын тежеуді белгіледі.
АҚШ НАТО-дан шығуды көздемейді, бірақ НАТО шеңберіндегі қатысуын азайтқысы келеді. Мұның мақсаты - бар ресурстарды Үнді-Тынық мұхиты бассейніне, дәлірек айтқанда, ҚХР-ға қарсы, яғни "Қытай қаупіне" қарсы бағыттау.
Соңғы екі онжылдықта АҚШ-тың саяси элитасы мен президенттерінің Қытайға деген стратегиялық көзқарасы күшейіп келеді. Қырғи-қабақ соғыс аяқталып, КСРО құлаған 1990 жылдары Вашингтондағы саяси ойшылдар Қытайды негізгі қауіп ретінде қарастырмады. Ол кезде "Қытай бай болған сайын, ол либерал болады, либерал болған сайын АҚШ-қа қолайлы және оның жағындағы мемлекетке айналады" деген көзқарас басым болды. Бірақ бүгінде Қытайды басты қарсылас және қауіп ретінде көру Вашингтондағы екі партия үшін және барлық кейінгі президенттер үшін қалыпты жағдай. Дегенмен, Қытайға қарсы тұру әдістері туралы көзқарастар әртүрлі.
Батыс бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарлар мен талдауларға сәйкес, Вашингтон Еуропадағы одақтастарын хабардар етіп, 2027 жылдан бастап Еуропа/НАТО-ға әдеттегі қару-жарақ жеткізуші рөлінен бас тартқысы келеді. Бірақ ядролық қорғаушы рөлін сақтап қалады.
Айта кету керек, Обама да, Байден де, Трамптың өзі де "біз болашақта қуатты ел болып қалуымыз үшін ҚХР-ды ауыздықтап, оның өсімін бақылай алуымыз керек" деген ұстанымда болды. Алайда, бұл стратегияны жүзеге асыруда демократтар АҚШ-тың одақтастарына баса назар аударса, Дональд Трамп АҚШ-тың одақтастарға деген қажеттілігін онша атап көрсетпейді.
Трамптың билікке келуімен "Ұжымдық Батыс" ыдырады. Бұл ыдырау екі мысалда айқын көрінеді: Ресей Федерациясы және ҚХР. Еуропалық Одақ үшін Ресей - басты қауіп. Еуропаның көзқарасы бойынша, Украина жерлерінің Ресейге берілуі, Украинаға басып кіргені үшін жеткілікті жазаланбауы - Мәскеуді жігерлендіреді, басқыншылықты ынталандырады. Бірақ Трамп Путинмен тезірек келісімге келуге ниетті. Трамптың арманы - болашақта күтілетін АҚШ-ҚХР стратегиялық текетіресінде Ресей немесе АҚШ жағында болсын, немесе ең болмағанда бейтарап болып, Қытайға көмектеспеу. Алайда, Еуропа басшылары бұл жобаға сенбейді. Путиннің басты мақсаты Батысты, ең алдымен АҚШ-ты жаһандық биліктен құлату деп санайды. Ол Ресейдің Қытай жағында қалуына көбірек сенеді.
Сонымен қатар, ҚХР Еуропа үшін айқын қауіп емес. Бүгінде Еуропа Одағы мен ҚХР арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық Еуропа Одағы мен АҚШ арасындағы саудадан да артып келеді. Бір сөзбен айтқанда, Трамп АҚШ-тың басымдықтарын қайта қарап, назарын Еуропадан Қытайға аударуда. Болашақта күтілетін АҚШ-ҚХР текетіресіне дайындалуда.
Бұл қайшылықтар Өзбекстанға, Орталық Азияның тағдырына тікелей әсер етеді. Біз Еуразия құрлығының дәл ортасында орналасқанбыз. Әлемдегі ең үлкен нақты және әлеуетті қақтығыстар, соғыстардың абсолютті көпшілігі Еуразия континентінде және оның айналасында. Әлемде күштер арасалмағы өзгеріп, жаңа күш сынасу, күрес кезеңі басталғанда, ОА-ның, түркі әлемінің негізгі міндеті - өзара бірлікте және ынтымақта өміршеңдікті және қуатты сақтау және арттыру міндеті өзекті бола түседі.
Камолиддин Раббимов,
саясаттанушы
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
