Neden bazı insanlar sadece geç kalır?

Herkesin söylenen zamandan en az 5 dakika geç kalan tanıdığı vardır. Bir dahaki sefere daha erken hareket et diye yapılan uyarılar pek işe yaramaz. Bunun sebebini biliyor musunuz?

Arkadaşlarınız arasında ya da iş yerinde belirlenen zamandan geç kalmaya alışmış insanlar var mı? Geç kalanlar genellikle okul döneminden itibaren bu alışkanlıklarıyla sınıf arkadaşları arasında fark edilirler.

İlginç olan, derse ya da herhangi bir sosyal etkinliğe ya da belirlenen görevleri zamanında teslim etmeye yetişemeyenler uçak veya tren saatine zamanında yetişebiliyorlar. Peki neden başka zamanlarda geç kalıyorlar? Çünkü gecikmenin de kendine özgü özellikleri var.

Evet, söylemişken, geç kalanlar sadece Özbekistan’da değil, dünyanın herhangi bir ülkesinde bulunur. 2014 yılında ABD’de yapılan ankete göre, her 5 Amerikalıdan biri haftada en az bir kez işe geç kalıyor.

“Geç! Neden geç kalıyoruz ve bunu nasıl değiştirebiliriz? Zamanı kaçıranlar için rehber” adlı kitabın yazarı, geç kalanlar üzerine araştırmalar yapan ve kendini de bu grupta gören Grace Pacey’ye göre insanlar 2 gruba ayrılabilir.

Birincisi – zamanında yetişenler (geç kalmayanlar);

İkincisi – zamanı kaçıranlar (geç kalanlar).

Grace Pacey, geç kalanları “Timebender”lar, yani zamanı kaçıranlar olarak adlandırıyor. Onlar alışılmış düzenleri sevmezler. Sürekli aynı şeyleri yapmak onları sıkıcı bulur. Ancak bir şeye ilgi duyduklarında tüm dikkatlerini ona verirler. Zaman ölçümü kesin olduğunda ise çok verimli çalışırlar. Ofislerde de “timebender”lar kolayca ayırt edilir: çalışma masaları düzensiz görünür. Çünkü zamanı kaçıranlar bir işi bitirmeden diğerine başlayabilirler.

Grace Pacey’nin araştırmasına göre, zamanı kaçıranların (“timebender”ların) zaman algısı diğerlerinden farklıdır. Onlar için dakikalar her zaman aynı ölçüde değildir: zaman bazen hızlı, bazen yavaş geçer. “Timebender”lar bir işe dalarlarsa zamanın nasıl geçtiğini unuturlar.

Onların çaresi – son teslim tarihleri! Evet, geç kalmayı sevenler için son teslim tarihleri net olursa, verimli çalışabilirler.

Grace Pacey, geç kalmayı alışkanlık haline getirenlerin kendine özgü özelliklerini saymaktadır.

• Geç kalanlar zaman hesaplamasında çok usta değildir;
• Onlar için zaman değişken bir özelliğe sahiptir;
• Geç kalanlar daha erken hareket etmeyi pek sevmezler. Evet, sadece evden daha erken çıkmak istemezler.
• Çok iyimser olurlar. Yolda giderken kırmızı ışığa takılmayacaklarını, trafik sıkışıklığına uğramayacaklarını düşünürler.
• Geç kalanlar kendilerini teleport olarak düşünürler. Evden çıkmak için gereken hazırlık süresini hesaba katmazlar ve en kısa sürede her şeye yetişebileceklerini düşünürler. Kısacası onları kendi isteklerini ertelemeyen insanlar olarak tanımlamak da mümkündür. Örneğin sabah yıkanıp giyinip işe gitmek için sadece 5 dakika ayırabilirler!

2016 yılında Washington Üniversitesi psikologları Grace Pacey’nin sonuçlarına uygun bir veri buldular. İnsanların zamanı tahmin etme yeteneğini araştırdılar ve buna “Zamanı tahmin edebilen ileri hafıza” adını verdiler. Araştırma sırasında psikologlar katılımcılara görev verdiler ve tamamlamaları için zaman belirlediler, hatta zamanı kontrol etmeleri için saat bile verdiler. Ancak görev, kişinin tüm dikkatini vermesini gerektiren ve saate dikkat dağıtmasına izin vermeyen bir şekildeydi. Sonunda katılımcıların sonuçlarına göre, bazı insanlar zaman hesaplamasında doğuştan usta oluyor ve hafızalarını gelecekteki işleri planlamakta doğru kullanabiliyorlar.

“Zamanı tahmin edebilen ileri hafıza” sürekli yapılan işler temelinde ne kadar zaman harcanacağını doğru tahmin edebilmek, yapılması gereken işleri unutmamak demektir. Örneğin, saat 13:30’da yola çıkılırsa, saat 14:00’daki buluşmaya yetişilebileceğini doğru hesaplayabilmek, yani yolda tam yarım saat zaman harcanacağını tahmin etmek ve geç kalmamak ya da bekletmemek için böyle bir hafıza gerekir. Belirlenen görevi zamanında yapmamanın sonucu kötü olabilir. Örneğin, belirli bir saatte alınması gereken ilacı almamak sağlıkta kötü sonuçlar doğurabilir.

Geç kalanları da aynı kötü sonuçlar ve son teslim tarihleri geç kalmamaya zorlar. Pacey’nin araştırmalarına göre, geç kalanlar nereye gittiklerine bağlı olarak zamanında yetişebilir, görevleri tamamlayabilirler. Bunun için son teslim tarihleri ve yetişemezlerse ortaya çıkacak sonuçların ne kadar tehlikeli olduğu önemlidir.

Son teslim tarihleri ne kadar net olursa, geç kalanların çalışma hızı ve verimliliği de buna bağlı olarak artar ve yetişmeyi başarırlar, elbette.

Ancak insan kişiliğinin değişebileceğini düşünen psikologlar da vardır. İnsan kendisi üzerinde çalışarak zamanı doğru tahmin etmeyi, geç kalmamayı ve çevresindekileri rahatsız etmemeyi öğrenebilir.

Шухрат Раззаков

«ZAMIN.UZ» Editörü