Yemek yemek istemiyorsanız, ne yapmalısınız?

İştah kaybı bir teşhis değildir. Ancak bu, sağlıkla ilgili ciddi sorunların ya da sadece bir yanlış anlama belirtisi olabilir. Aşağıda anlaşılabilecek birkaç genel faktör paylaşılmaktadır.

1. Yaş

İştah genellikle yaşla ilişkilidir. Muhtemelen bu, kişinin yaşlandıkça metabolizmasının yavaşlaması ve vücudun gençken olduğundan daha az kaloriye ihtiyaç duymasıyla ilgilidir.

Ancak başka nedenler de hariç tutulamaz. Bilim insanları yaşlılarda iştahdan sorumlu grelin hormonunun yeterince üretilmeyebileceğini düşünüyor. Ya da duyu organlarının işlevleri değişiyor ve insanlar gençliklerindeki gibi yemekten zevk almıyorlar.

Araştırmalar hala devam ediyor. Ancak kesin olarak doğrulanmıştır ki: yaşımız ne kadar büyükse, o kadar az yemek yeriz.

2. Yüksek fiziksel veya ruhsal stres

Gün boyunca kendinizi bir çarkın içindeki fare gibi hissederseniz, bir yere acele ederseniz, bir şeyden endişelenirseniz ve akşamları ayaklarınız bitkin düşerse, iştahın azalmasına şaşırmamalısınız.

Aşırı yorgun olduğunuzda vücut enerjiyi neye harcayacağına karar vermek zorunda kalır: koşmaya mı yoksa enerji gerektiren sindirime mi. İşlerden kurtulamazsanız, beyin mide-bağırsak aktivitesini azaltır. Siz sadece yemek yemek istemezsiniz.

3. Kadınlarda hamilelik dönemi

Birçok anne adayı mide bulantısı ve iştah kaybı yaşar. Çoğunlukla bu, ilk trimesterde olur.

Hamilelikte iştah azalmasının kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak uzmanlar bunun, vücudun hormonal yeniden yapılanması, tat ve kokuya karşı hassasiyetin artmasıyla ilgili bir süreç olduğunu vurgulamaktadır. Muhtemelen sevilen yiyecekten vazgeçmek evrimsel bir mekanizmadır: böylece annenin vücudu, fetusu gelişimine potansiyel zarar verebilecek maddelerden korumaya çalışır.

4. Hava durumu

Yazın kavurucu sıcağında, sonbahar sonu ya da kışın dondurucu soğuğuna kıyasla çok daha az yemek yemek istersiniz. Çünkü yiyecek, vücudun termoregülasyon sisteminin bir parçasıdır. Soğukta, ısınmak için daha fazla kalori tüketmeye eğilimliyiz. Sıcak havada ise vücudu ekstra ısıtmaya gerek yoktur ve bu yüzden yemek göz ardı edilir.

5. Ruh hali

Bazılarının iştahı sinirlilik nedeniyle kaybolur, bazılarında ise stres ekstra yemeye teşvik eder. Bilim insanları henüz duygular ile yeme davranışlarını bağlayan genel bir algoritma keşfetmedi. Ancak yemek isteğinin büyük ölçüde ruh haline bağlı olduğu kesin. Ayrıca bu ilişki her birey için farklıdır.

6. Sigara içmek

Nikotin ayrıca yiyecek ihtiyacını azaltan bir etkisi vardır.

7. Akut solunum yolu viral enfeksiyonu ve diğer hastalıkların aktif dönemi

Leptin, size tokluk hissi veren hormondur. Ancak aynı zamanda bu madde enfeksiyona karşı bağışıklık tepkisinde aktif rol oynar.

Soğuk algınlığı, grip ve diğer bulaşıcı hastalıkların şiddetlenmesiyle leptin seviyesi artar — bu, vücudun patojen saldırısını geri püskürtmesini sağlar. Ancak hormon arttıktan sonra kendiliğinden tokluk hissi oluşur. Bu yüzden hasta kişiler genellikle yemek yemeyi reddeder.

8. Bazı ilaçların kullanımı

İştah azalması antibiyotiklerin yan etkilerinden biri olabilir. Ancak diğer ilaçlar da bazen yemek yeme isteğini azaltır. Kodein ve morfin bazlı ağrı kesiciler ile diüretikler bu tür reaksiyonlara yol açar.

9. Ruhsal bozukluklar

İştah kaybı depresyondan da kaynaklanabilir. Yemek istememe ile doğrudan ilişkili bir diğer yaygın ruhsal hastalık ise anoreksiya nervozadır. Doktorlar bunu kilo almaktan korkup yemek yememek olarak tanımlar.

10. Sindirim sistemi hastalıkları

İştah değişikliği, bağırsak iltihabı ve Crohn hastalığının ilk belirtilerinden biri olabilir.

11. Viral hepatit ve karaciğerin diğer hasarları

Sindirim sistemindeki en önemli organlardan biri karaciğerdir. Bu organ maddeleri metabolize eder, toksinlerden arındırır ve ardından bunları genel kan dolaşımına geçirir. Viral hepatit ve diğer karaciğer hastalıkları sonucunda görevlerini yapmayı bırakır.

Hastalıklı karaciğere aşırı yüklenmemek ve iyileşme şansı vermek için vücutta iştahın ortaya çıkmasından sorumlu hormonlar, enzimler ve diğer maddelerin üretimi azalır.

12. Kalp-damar hastalıkları

İştah kaybı kronik kalp yetmezliği belirtilerinden biridir. Ayrıca yemek istememek gelişmekte olan kalp krizi ve kalp kusurları ile ilişkilidir.

13. Endokrin hastalıklar

Tiroid bezi gerektiğinden daha az hormon üretirse (bu duruma hipotiroidi denir), iştah önemli ölçüde azalır. Ancak kilo alımı olabilir.

14. Demir eksikliği

Kilo kaybı ile birlikte iştah azalması, özellikle bunların hepsi yorgunluk ve enerji eksikliği hissi ile birlikteyse, vücutta demir eksikliğinin en karakteristik belirtilerindendir.

15. Kanser

İştah azalması genellikle kanser hastalıklarıyla birlikte görülür, örneğin:

• mide kanseri;
• pankreas kanseri;
• kalın bağırsak kanseri;
• yumurtalık kanseri.

İştahı geri kazanmak gerekli mi?

Bir yandan, iştahın azalması faydalı bir durumdur. Bazıları diyet kurallarından sıkılır ve siz diyetin kalori miktarını kendiliğinizden azaltırsınız.

Öte yandan, iştah eksikliğinden memnun olmamak gerekir. Kısıtlı beslenmeyle daha az besin alırsınız. Bu da hipovitaminoz, hemoglobin seviyesinin düşmesi, anemi ve daha ciddi sorunlara yol açabilir.

İştah azalmasının uzun vadeli sonuçları, bu duruma neden olan sebeplere bağlıdır. Üzgün ya da sıcaklık nedeniyle yemek istemiyorsanız, bu başka bir şeydir. Ancak iştah kaybı karaciğer, kalp ve hatta kanser hastalıklarıyla ilişkiliyse, acil önlemler alınmalıdır.

Yemek yemek istemiyorsanız ne yapmalısınız?

Öncelikle kendinize iyi bakın, sakin olun. İştahınız dış etkenlerden dolayı azaldıysa, örneğin sıcaklık, yorgunluk, endişeler nedeniyle, bu durumda yemek yeme isteği stres faktörleri ortadan kalkar kalkmaz geri döner.

Ancak hayatınızda her şey yerli yerindeyse bile iştahınız kaybolursa veya yiyeceğe ilgisizlik birkaç hafta sürerse, bir dahiliye uzmanına başvurun.

Bazı durumlarda test yaptırmak gerekebilir. Bunlar arasında:

• genel ve biyokimyasal kan testleri;
• tiroid bezi hormonlarının kontrolü;
• hepatit testleri;
• ilaç içeriği için idrar testi;
• iç organların ultrason muayenesi.

Bunların hepsi iştah kaybının nedenini bulmaya yardımcı olur. Testlere göre doktor tedavi uygular veya uzman bir doktora — endokrinolog, kardiyolog, onkolog, hepatolog, psikoterapiste yönlendirir.

Шухрат Раззаков

«ZAMIN.UZ» Editörü