O‘zbekistonda koronavirus paytida fuqarolarga ommaviy pul tarqatiladimi?

Ushbu savolga Prezident devoni huzuridagi Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining yetakchi ilmiy xodimi Xalilillo HAMIDOV javob beradi.

Tahlilchiga ko‘ra, O‘zbekistonda pulni ommaviy ravishda taqsimlash maqsadi iste’molni rag‘batlantirish emas, balki inqiroz davrida aholining muhtoj qatlamlarini qo‘llab-quvvatlashdir. Ushbu toifaga, xususan, koronavirus pandemiyasi tufayli ishlashga qodir bo‘lmagan oilalar, ishlash uchun keta olmaydigan muhojirlar, yolg‘iz keksa odamlar kiradi.

Mamlakatimiz sharoitida odamlarning yordamga muhtoj yoki muhtojligidan qat’i nazar, pulni ommaviy ravishda taqsimlash bir qator salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Pulni erkin taqsimlash natijasida koronavirus bilan bog‘liq bo‘lgan tovarlar va xizmatlar taklifining qisqarishini hisobga olib, pul massasining o‘sishi iqtisodiyotda inflyatsiyaning tezlashishiga olib keladi. So‘nggi yillarda O‘zbekistonda inflyatsiyaning yuqori darajasi saqlanib qoldi.

Koronavirus pandemiyasi, transport vositalarining harakatlanishidagi cheklovlar, oziq-ovqat mahsulotlariga talabning keskin oshishi, aprel oyida Qozog‘iston va Rossiya tomonidan ba’zi oziq-ovqat mahsulotlarini eksport qilish cheklovlari tufayli yetkazib berishda uzilishlar natijasida yillik inflyatsiya darajasi 14,5 foizga etdi. Oziq-ovqat inflyatsiyasi fevraldagi 15,8 foizdan aprelda 19,1 foizga ko‘tarildi, deb yozadi muallif.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi tomonidan olib borilgan tadqiqotlar natijalariga ko‘ra, 2020 yilda O‘zbekistonda YAIMning real o‘sishi 1,8 foizgacha pasayishi bilan inflyatsiya 12,2 foiz darajasida taxmin qilinmoqda.

Bunday sharoitda davlat budjetidan pulni beg‘araz taqsimlash ma’lum darajada aholining kam ta’minlangan qatlamlariga oziq-ovqat, kiyim-kechak, kommunal to‘lovlarni to‘lashga yordam beradi, moliyaviy yordamga muhtoj bo‘lmaganlar esa tovar va xizmatlarga bo‘lgan ehtiyojni oshiradi. Bu holat inflyatsiyani kuchaytiradi.

Davlat budjetidan barchaga bir martalik bepul moliyaviy yordam berish, istisnosiz, budjetdagi qarzdorlikni oshiradi. Shu bilan birga, inqiroz davrida sanitariya-epidemiologiya xarajatlarini, kasalxonalar va karantin komplekslarini qurish va jihozlash, aholini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash uchun davlat budjetidan katta mablag‘lar ajratildi, deyiladi nashrda.

Ishlamayotgan fuqarolarni vaqtincha ishlashga jalb qilish uchun mablag‘lar Jamoat ishlari fondiga o‘tkazildi. Bunday sharoitda, aholiga bepul moliyaviy yordam ko‘rsatishda budjet mablag‘laridan oqilona foydalanish uchun barchaga teng shartlarda pul bermaslik, balki haqiqatan ham muhtoj odamlarga manzilli ijtimoiy yordam ko‘rsatish tavsiya etiladi.

Muallif quyidagi statistik ma’lumotlarni keltiradi: 2020 yil 1 may holatiga respublikada ijtimoiy himoyaga muhtoj fuqarolar soni 1538,8 ming kishini tashkil etdi. Shundan 864,9 ming kishi davlat budjetidan ijtimoiy nafaqa oladi. Pandemiya tufayli ishlamaydigan fuqarolar soni 341,3 ming kishini tashkil etadi. Shu bilan birga, 2020 yil boshida 426,7 ming kishi - bu chet eldan qaytgan fuqarolar, 143,4 ming kishi - pul ishlash uchun chet elga keta olmaganlar.

Imtiyoz oladigan fuqarolar soni kamida 10 foizga ko‘payishi yoki O‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashidagi nafaqaxo‘rlar soni 596 mingdan 719 minggacha ko‘payishi taxmin qilinmoqda. Kam ta’minlangan oilalarga ijtimoiy nafaqalarni to‘lash muddati mart-iyun oylarida tugaydi, avtomatik ravishda 6 oyga uzaytiriladi (qo‘shimcha 60 million dollar yuboriladi). Shu bilan birga, hukumat oilaviy nafaqalarni olish huquqini aniqlash uchun daromad olish uchun murojaat qilish va tekshirish jarayonlarini soddalashtirishga qaratilgan o‘zgartirishlarni ma’qulladi.

Xodimning kasallik ta’tili ish stajini hisobga olgan holda ish haqining 60-80 foizi miqdorida to‘lanadi. Karantin davrida ushbu ko‘rsatkich hamma uchun istisnosiz 100 foizgacha oshiriladi. Maktablar va bolalar bog‘chalarining yopilishi munosabati bilan ishlayotgan ota-onalarga (ulardan biriga) to‘liq pullik ta’til beriladi, deb ta’kidlanadi javobda. “Zamin” yangiliklarini “Vkontakti”da kuzatib boring