Osmonda qatorlashgan nurlar — xavf yoki texnologiya?

3 iyulga o‘tar kechasi Toshkent viloyatining Angren shahri osmonida kuzatilgan g‘ayrioddiy manzara ko‘plab fuqarolarni hayratda qoldirdi. Kun.uz tahririyatiga yuborilgan videolavhalarda bir chiziqda qatorlashib harakatlanayotgan yorqin jismlar aks etgan bo‘lib, ular raketa yoki boshqa noma’lum uchuvchi obyektlarga o‘xshatilgan.

Voqea Toshkent vaqti bilan taxminan 02:30 larda sodir bo‘lgan. Videoning asosiy qismi Angren shahrining tog‘li hududida tasvirga olingan bo‘lib, manzarani kuzatganlar bu holatni ilk marta ko‘rayotganini bildirgan. Tun yarim bo‘lishiga qaramasdan osmonda yorug‘ nurlar zanjiri harakatlanayotgani ko‘pchilikni chalkashlikka solgan.

Fuqarolarni qiziqtirgan ushbu holatga «O‘zbekkosmos» agentligi rasmiy izoh berdi. Agentlikning yangi texnologiyalarni joriy etish bo‘limi boshlig‘i Ahror Agzamov Kun.uz bilan suhbatda bu manzarani ilmiy nuqtayi nazardan tushuntirdi.

Uning ta’kidlashicha, videodagi bir chiziqda harakatlanayotgan 25 ga yaqin yorqin nuqtalar — SpaceX kompaniyasining Starlink sun’iy yo‘ldoshlari bo‘lishi katta ehtimolga ega. Agzamov ma’lum qilishiga ko‘ra, 2 iyul kuni AQSH sharqiy vaqti bilan soat 02:28 da Floridadagi kosmodromdan SpaceX tomonidan navbatdagi 27 ta Starlink sun’iy yo‘ldoshi fazoga uchirilgan.

Bu yo‘ldoshlar dastlab uchirilganidan keyin bir necha kun davomida past orbitada — taxminan 500 kilometr balandlikda, bir-biriga juda yaqin holda harakatlanadi. Shu sababli ular Yer yuzidan nurli zanjir ko‘rinishida ko‘rinadi. Keyinchalik har biri o‘z ishchi orbitasiga tarqaladi va ko‘zga kamroq tashlanadi.

Mutaxassisning ta’kidlashicha, bunday sun’iy yo‘ldoshlar osmonda harakatlanayotgani quyosh botganidan so‘ng, lekin hali to‘liq qorong‘ilik tushmagan davrda eng yaqqol ko‘rinadi. Yer yuzida tundagi qorong‘ilik boshlansa-da, baland orbitada harakatlanayotgan obyektlar hali ham quyosh nuri bilan yoritilayotgan bo‘ladi va shu sabab ular yarqin ko‘rinadi. Angrendagi video ham tongga yaqin paytda, ya’ni aynan bunday sharoitda tasvirga olingan.

Agzamov qo‘shimcha qildi:
«Starlink yo‘ldoshlari soatiga taxminan 27 000 km tezlikda harakatlanadi va Yer atrofini taxminan 90 daqiqada to‘liq aylanib chiqadi. Videoda ko‘rinayotgan harakat tezligi, chiziqli tuzilish va yorug‘lik ko‘rinishi — bularning barchasi past orbitadagi sun’iy yo‘ldoshlar uchun oddiy va tabiiy holat».

Ma’lumki, Starlink — bu SpaceX kompaniyasi tomonidan yaratilgan global internet tarmog‘ini ta’minlovchi yo‘ldoshlar tizimi bo‘lib, u butun dunyo bo‘ylab, xususan internet xizmatlari cheklangan hududlarga yuqori tezlikdagi internetni yetkazishni maqsad qiladi. Bu tizim orqali yuzlab sun’iy yo‘ldoshlar bir vaqtning o‘zida turli hududlarda faoliyat yuritadi.

Angren osmonidagi manzara — ana shu global kosmik loyihaning yana bir jonli aksidir. Ilgari bunday hodisalar faqat kinofilmlarda yoki teleskop orqali kuzatiladigan ilmiy laboratoriyalarda bo‘lsa, bugun ularni oddiy fuqaro ham o‘z telefoni bilan tasvirga olib, tarmoqlarda bo‘lishishi mumkin.

Ko‘pchilik bu manzarani tushunmasdan turli taxminlar bildirdi: kimdir raketa deb o‘yladi, kimdir xavfli texnologiya deb izohladi. Ammo ilmiy jihatdan bu hodisa – texnik taraqqiyotning ochiq va shaffof ko‘rinishi bo‘lib, jamiyatimizga fazoviy fan rivoji qanday sur’atlarda ketayotganini ko‘rsatadi.

«O‘zbekkosmos» agentligi o‘z faoliyatida aholini ana shunday hodisalar haqida xabardor qilish, tushuntirish va yolg‘on ma’lumotlar tarqalishining oldini olishni maqsad qilgan. Bu nafaqat ma’lumot tarqatish, balki ilm-fanga qiziqish uyg‘otish, texnologiyaga ishonchni oshirishga ham xizmat qiladi. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!