11-12 июль кунлари Вилнюсда бўлиб ўтган саммитда Украина учун НАТОга аъзо бўлиш бўйича расмий таклиф берилмади. Бунинг ўрнига Киев келажак учун альянсга қўшилишнинг ўзгартирилган тартибини (аъзолик бўйича ҳаракатлар режасини бекор қилиш) ва етакчиларнинг ғалабадан кейин мамлакат НАТОга аъзо бўлишига кафолатини олди.
Украина президенти Володимир Зеленский Вилнюсга кетаётиб, саммит якунлари бўйича резолюция лойиҳасида Украинани иттифоққа таклиф қилиш учун муддат ва шартлар йўқлигини «мисли кўрилмаган ҳолат ва бемаънилик» деб атади, аммо якунда ўз риторикасини ўзгартирди.
12 июль, чоршанба куни украиналикларга кечки мурожаатида Зеленский «Украинанинг НАТО йўлида хавфсизлик пойдевори» ҳақида гапирди, бироқ альянснинг қарорига эмас, балки ўша пайтда эълон қилинган Украина хавфсизлиги бўйича G7 мамлакатлари ваъдаларига ишора қилди. «Бизда ҳеч қачон бундай хавфсизлик пойдевори бўлмаган ва бу G7 даражасидир», деди Зеленский. Украина Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши котиби Олексий Данилов саммит натижаларини тарихий деб атади. «Украинанинг 2023 йилдаги Вилнюс саммити кун тартибида ўрни ва вазни – бу тўлиқ аъзолик тўғрисида қарор қабул қилинмаган ҳолда ҳам тарихий аҳамиятга эга бўлган воқеа», — деб ёзди у Twitter’да. Данилов саммитни Россиянинг «россия-совет империясини тиклаш лойиҳаси якуни» деб ҳисоблайди.
Мухолифатдаги «Европа бирдамлиги» парламент фракцияси Зеленскийнинг альянс ҳақидаги аввалги сўзларини танқид қилди ва НАТО ҳақидаги баёнотларида кўпроқ вазминликка, Украина ҳамкорларига қарши «шантаж» ишлатмасликка чақирди.
«Ҳа, Европа Иттифоқи ва НАТО давлатлари украиналикларга уруш қурбони сифатида ҳамдардлик билдирмоқда, аммо бу мамлакатларда қўллаб-қувватлашга қарши бўлган, нархларнинг ошиши ва ўз фуқаролари ўзгалар уруши учун пул тўламаслиги ҳақида гапирадиган кучлар ҳам бор. Қўполлик ва тажовузкор баёнотлар уларга қўл келади», – деб ёзди «Европа бирдамлиги» фракцияси ҳамраиси Ирина Герашченко Telegram’да. Унинг фикрича, Украина ҳукумати ислоҳотларга, хусусан, коррупцияга қарши кураш, сўз эркинлиги ва демократик жамиятни ривожлантириш, сиёсий плюрализм, инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш, очиқ давлат бошқаруви масалаларига кўпроқ эътибор қаратиши керак, бу Украинанинг келажакда НАТОга аъзолиги учун зарур шартдир.
Шу билан бирга, Украинада кўпчилик саммит натижаларидан ҳафсаласи пир бўлган. «Мен НАТОга тўлақонли аъзо бўлишимизга умид боғлай олмаслигимизни тушунаман. Лекин альянс бизни НАТОга қабул қилиш учун маълум вақт параметрларини эълон қилиши мумкин эди. Акс ҳолда, 2008 йилда Бухарестдаги саммитдан кейин қандай бўлган бўлсак, ўша жойда қотиб қолганмиз. Бу Украинани дипломатик рад этишдир», деди DW билан суҳбатда Евроатлантика ҳамкорлик институти таҳлилчиси Владимир Горбах.
Эксперт Украинанинг НАТОга кириши учун шартлар алмаштирилишини (Киев мослаштирилган йиллик миллий дастурни бажариши керак) «оғзаки мувозанатлаш акти» деб атади. «Бу худди шундай кириш тартиби, фақат бошқа ном билан. Йиллик миллий дастур ажралмас қисмдир. Аслида, бу ҳеч нарсани ўзгартирмайди. Бизга айтишларича, икки босқич ўрнига битта бўлади, лекин бу қадам иккитага тенгдир», дейди Горбач.
Демократик ташаббуслар фонди директори Петр Бурковский ҳам Вилнюсдаги бу йилги саммитни 2008 йилги НАТО Бухарест саммитининг Украина учун такрорланиши деб атади. Аммо бир истисно билан: «Ўшанда НАТО эшиклари Украина учун очиқ, лекин самимий эмас эди. Ҳозир ҳам НАТО эшиклари Украина учун очиқ, бироқ самимий даражада».
“Замин” янгиликларини “Facebook”да кузатиб боринг
