Хитойда коронавирусни қандай даволашмоқда?

^{Фото: AFP}
Covid-19 коронавируси ёйилиши 14 мамлакатда ҳозиргача 3215 одамнинг ҳаётига зомин бўлди. Ўлим ҳолатлари Хитойдан ташқари, Австралия, Эрон, Испания, Италия, АҚШ, Таиланд, Тайван, Франция, Жанубий Корея, Япония, Ироқ, Сан-Марино ва Филиппинда қайд этилган — бу мамлакатларда жами 234 киши ҳалок бўлган.

Бироқ, айни пайтга келиб коронавирус инфекцияси билан зарарлангани расман тасдиқланган 50 691 киши муваффақиятли даволанди.
14 кундирки соғаяётган беморлар сони янги қайд этилган ҳолатларга нисбатан ошиб бормоқда.

Шу билан бирга, дунё олимларининг бор куч билан ҳаракат қилишларига қарамай, вирусга қарши вакцина ҳамон мавжуд эмас.

Бир вақтнинг ўзида АҚШ ва бошқа мамлакатлардаги бир нечта компаниялар сичқонлар ва денгиз чўчқалари устида тажриба ўтказишмоқда, аммо вакцинани одамда синаб кўриш апрель ойидан эрта юз бермайди ва унинг самарадорлигини тасдиқлаш ҳамда барча бюрократик расмиятчиликлар бажарилишига фақат йил охирига бориб эришилиши мумкин.

Хўш, қандай қилиб беморлар шу қадар муваффақиятли даволанмоқда?

Умумий стратегия: арбидол
Коронавирус эпидемияси бошлангандан буён кўплаб дорилар синаб кўрилди — асосан симптоматик йўл орқали, яъни касалликнинг ўзига эмас, балки унинг типик кўринишларига қарши.

Шуни таъкидлаш керакки, Covid-19’нинг ўзига хос аломатлари йўқ — бу маънода касаллик шамоллаш ёки грипп каби бошқа респиратор вирусли инфекциялардан унчалик фарқ қилмайди ва у худди шу тарзда ўпка яллиғланиши ҳам айланиши мумкин.

Деярли барча беморларда иситма, умумий ҳолсизлик ривожланади, уларнинг 60 фоизида қуруқ йўтал бошланади. Тахминан беморларнинг учдан бир қисми мушак оғриғи ва нафас қисилишидан шикоят қилади, ваҳоланки бу аломатлар касаллик бошланганидан кейинги қарийб бешинчи куни пайдо бўлади. Бош ва томоқ оғриғи фақат бир неча беморда кузатилган.

Февраль ойи ўрталарида Lancet тиббий журналида йўтал, титроқ ёки томоқ оғриғидан шикоят қилаётган беморларни даволаш учун шахсий алгоритмини ишлаб чиққан хитойлик шифокорларнинг хати нашр этилди. Умумий қон текшируви ва кўкрак қафаси компьютер томографиясидан сўнг, беморлар вирусли пневмония ва коронавируснинг ўзига текширилади.

Агар натижа салбий бўлса, беморга стандарт антибиотиклар буюрилади — азитромицин ёки амоксициллин. Агар ижобий бўлса, бемор изоляция қилинади ва респиратор фторхинолонлар ва арбидол билан даволанади.

Оғир ҳолатларда, агар қон кислород билан тўйинганлиги 93 фоиздан пастласа, муолажага одатда чидамли инфекцияни даволаш учун ишлатиладиган немоноксацин ва синтетик антибиотик линезолид қўшилади.

Экспериментал даволаш
Юқорида айтиб ўтилганидек, ушбу дориларнинг барчаси касалликнинг фақатгина умумий белгиларини йўқ қилишга қаратилган. Covid-19’дан махсус терапия курси мавжуд эмас, аммо уни яратиш устида жадал ишланмоқда.

Февраль ойи ўрталарида хитойлик шифокорлар коронавирус билан самарали курашишда хлорохин ёрдам беришини аниқлашди — бу препарат безгакнинг олдини олиш ва даволаш учун кенг қўлланади. Энди уни Covid-19 билан оғриган беморларни ҳам даволаш бўйича расмий тавсияларга киритиш сўралмоқда.

Яна бир нечта дорилар клиник синовлардан ўтмоқда. Улардан бири умифеновир (арбидолнинг ўзгинаси): шифокорлар унинг коронавирус инфекциясига қарши курашда қанчалик самарали эканлигини аниқлашга ҳаракат қилишмоқда.

Бошқа икки потенциал дори — ОИВ касалларини даволаш учун ишлатиладиган лопинавир ва дастлаб Эбола безгаги ҳамда Марбург вирусини даволаш учун ишлаб чиқилган ремдезивир.

^{Фото: EPA}
Даво топишига мутлақо умид қолмаган беморларни қутқариш учун хитойлик шифокорлар қўллаган сўнгги чора бу бошқа тузалган беморлардан олинган қон плазмаси инъекциясидир.

Айнан ушбу усул 2003 йилда SARS атипик пневмониясининг оғир ҳолатларини даволашда қўлланган ва жуда муваффақиятли бўлган. Шу муносабат билан, 2014 йилда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти Эбола иситмаси ва бир йил кейинги MERS вирусини даволаш учун бундай инъекциялардан фойдаланишни тавсия этди.

Анъанавий тиббиёт
Коронавируснинг тасдиқланган барча ҳолатларининг 85 фоизидан кўпи Хитойда қайд этилган. Шундай қилиб, касалхонага ётқизилган беморларнинг деярли барчасига одатий дори-дармонлар билан бир қаторда, анъанавий хитой тиббиёти (АХТ) препаратлари буюрилган.

Умуман олганда, Хитойнинг Фан ва технологиялар вазирлиги маълумотларига кўра, Covid-19 инфекцияси борлиги тасдиқланган 60 мингдан ошиқ киши АХТ билан даволаш курсидан ўтган.

Маҳаллий оммавий ахборот воситаларига кўра, бир вақтнинг ўзида ҳар иккала турдаги даволанишни ўтказган беморлар фақат «одатий» дори-дармонларни қабул қилганларга нисбатан яхшироқ тузалишмоқда. Масалан, Ханчжоу шаҳрида оғир аҳволда касалхонага ётқизилган 88 ёшли бемор шу тарзда даволанган.

^{Фото: EPA}
АХТ даволаш формуласи Гуанчжоу шаҳридаги саккизинчи халқ касалхонасида ишлаб чиқилган, Гуандун вилояти Фан ва технологиялар вазирлиги томонидан тан олинган ва минтақавий ҳокимият томонидан расман тасдиқланган.

Ханчжоудаги юқумли касалликлар касалхонасининг АХТ бўлими бошлиғи Ю Цзяньхуанинг Хитойнинг CCTV телеканалига айтишича, унинг беморлари иккита анъанавий дориларни қабул қилишади: бири ўпкада балғамдан халос бўлишга ёрдам беради, бошқаси яллиғланиш билан курашади.

Covid-19 беморларини асосий терапия билан бир қаторда Цинфей пайду (Qingfei Paidu) аралашмаси билан даволаш айниқса самарали бўлмоқда, дея Пекин шифохоналаридан бирининг бош шифокори Ван Ронбиннинг сўзларини келтиради Синьхуа агентлиги. «Замин» янгиликларини «Вконтакти»да кузатиб боринг