Оқланган, лекин озод қилинмаган: 207 кун асоссиз қамоқда

Хоразм вилоятида жиноятда айбланиб, кейинроқ суд орқали оқланган фуқаронинг 207 кун давомида жазони ижро этиш муассасасида асоссиз равишда сақлангани жамоатчиликни ҳаяжонга солди. Ҳуқуқий тизимдаги бу каби жуда жиддий хато сабабли бир инсоннинг эркинлиги чекланган, унинг ҳаёти ва шаънига путур етказилган. Қизиғи шундаки, унга нисбатан қамоқ эҳтиёт чорасини бекор қилиш ҳақида ҳеч қандай аниқ кўрсатма берилмаган, ҳатто оқланганини у ва яқинлари ҳам билмаган. Бу воқеа нафақат инсон ҳуқуқларининг, балки суд-ҳуқуқ тизимидаги масъулиятнинг қай даражада муҳим эканини яна бир бор намоён қилди.

Жиноят ишининг бошланиши: оғир айблов ва қамоқ
Рустам Хўжаниёзов ва яна уч нафар фуқаро 2023 йил октябрь ойида савдо дўконлари олдида жойлаштирилган ёғ маҳсулотларини ўғирлашда айбланган ва қамоққа олиш эҳтиёт чораси қўлланган. Иш Урганч шаҳар судига оширилди. 2024 йил 29 мартда суд Хўжаниёзовни Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 169-моддаси 3-қисми «а» банди (ўғрилик такроран ёки хавфли рецидивист томонидан) билан айбли деб топиб, 3 йилга озодликдан маҳрум этиш жазосини тайинлади.

Апелляция тартибида иш Хоразм вилояти суди томонидан кўриб чиқилди ва 2024 йил 3 майдаги ажрим билан биринчи инстанция ҳукми ўзгаришсиз қолдирилди.

Ҳақиқат тафтиш инстанциясида аён бўлди
Аммо кейинчалик, иш қайта кўриб чиқилиб, тафтиш инстанцияси 2024 йил 22 июлдаги ажрими орқали муҳим қарор қабул қилди. Унда Рустам Хўжаниёзовга қўйилган айбловлар бўйича жиноят таркиби йўқлиги сабабли у оқлангани ва ишнинг мазкур қисми тугатилгани аниқ ёзиб қўйилган.

Бироқ... Айнан мана шу ажримда уни қамоқдан озод этиш ҳақида аниқ баён қилинмади. Оқибатда, суд ҳужжатидаги бу бўшлиқ натижасида Хўжаниёзов 207 кун давомида асоссиз равишда қамоқда қолган.

Суд хато қилди. Лекин оқибати фақат бир одамнинг елкасида
Инсон оқланганидан кейин ҳам эркинликдан маҳрум ҳолда сақланиши — ҳуқуқий давлат мезонларига тўғри келмайди. Энг ачинарлиси — суд ажримида Хўжаниёзовнинг шикояти қаноатлантирилмагани ёзилиб, бу ўзи ва яқинларида оқланганлик тўғрисида тасаввур ҳосил қилишга халақит берган. У нафақат суднинг қарорини билмаган, балки бу ҳақда ёнидаги ҳимоячи, оиласи ва жазони ижро этувчи муассаса ҳам хабардор қилинмаган.

Судялар жавобгарликка тортилдими?
Судялар Олий кенгаши матбуот хизматининг Kun.uz'га маълум қилишича, мазкур ҳолат юзасидан хизмат текшируви ўтказилган ва тафтиш инстанциясидаги судяларнинг хато қилгани расман тасдиқланган. Ушбу ишни кўрган суд ҳайъатидаги 3 нафар судяга нисбатан «ҳайфсан» интизомий жазоси берилган.

Ишда раислик қилган судя Улуғбек Бакдурдиев эса Президентнинг 2025 йил 23 июндаги фармойишига асосан, ўз аризасига биноан Хоразм вилояти суди раисининг ўринбосари лавозимидан озод этилган.

Қонун олдида барча тенг — фақат амалда эмасми?
Бу каби ҳолатлар суд-ҳуқуқ тизимида инсон тақдири устидан беэътиборлик, маълумотлар алмашинувидаги муаммолар ва назорат механизмларининг сустлигини кўрсатади. Рустам Хўжаниёзов каби юзлаб одамлар ана шу “қоғоздаги адолат”дан хабарсиз ҳолда ҳаётининг қимматли кунларини темир торлар ортида ўтказишга мажбур бўлмоқда.

Юқори даражали суд ходимининг хатоси учун фақат интизомий чора қўлланилиши жамоатчиликда қўшимча саволлар туғдиради. Инсон эркинлиги бу қадар арзимас бўлиб қолганми?

Хулоса: суд хато қилса, эркинлик қайда қолади?
Ҳар бир суд қарорининг оқибати, айниқса, эркинликка дахлдор бўлса, юз карра ўйлаб, аниқ ва мукаммал қабул қилиниши керак. Чунки инсон ҳаётидаги ҳар бир сония қайтарилмас бойликдир. Судларнинг энг кичик хато ҳам йўл қўймаслиги учун тўлиқ автоматлаштирилган, шаффоф ва аниқ тизимлар жорий этилиши шарт. Акс ҳолда, “оқланган, лекин қамоқда” сингари ҳолатлар яна такрорланиши мумкин.

«Замин»ни Telegram’да ўқинг!