Oqlangan, lekin ozod qilinmagan: 207 kun asossiz qamoqda

Xorazm viloyatida jinoyatda ayblanib, keyinroq sud orqali oqlangan fuqaroning 207 kun davomida jazoni ijro etish muassasasida asossiz ravishda saqlangani jamoatchilikni hayajonga soldi. Huquqiy tizimdagi bu kabi juda jiddiy xato sababli bir insonning erkinligi cheklangan, uning hayoti va sha’niga putur yetkazilgan. Qizig‘i shundaki, unga nisbatan qamoq ehtiyot chorasini bekor qilish haqida hech qanday aniq ko‘rsatma berilmagan, hatto oqlanganini u va yaqinlari ham bilmagan. Bu voqea nafaqat inson huquqlarining, balki sud-huquq tizimidagi mas’uliyatning qay darajada muhim ekanini yana bir bor namoyon qildi.

Jinoyat ishining boshlanishi: og‘ir ayblov va qamoq
Rustam Xo‘janiyozov va yana uch nafar fuqaro 2023 yil oktyabr oyida savdo do‘konlari oldida joylashtirilgan yog‘ mahsulotlarini o‘g‘irlashda ayblangan va qamoqqa olish ehtiyot chorasi qo‘llangan. Ish Urganch shahar sudiga oshirildi. 2024 yil 29 martda sud Xo‘janiyozovni O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 169-moddasi 3-qismi «a» bandi (o‘g‘rilik takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan) bilan aybli deb topib, 3 yilga ozodlikdan mahrum etish jazosini tayinladi.

Apellyatsiya tartibida ish Xorazm viloyati sudi tomonidan ko‘rib chiqildi va 2024 yil 3 maydagi ajrim bilan birinchi instansiya hukmi o‘zgarishsiz qoldirildi.

Haqiqat taftish instansiyasida ayon bo‘ldi
Ammo keyinchalik, ish qayta ko‘rib chiqilib, taftish instansiyasi 2024 yil 22 iyuldagi ajrimi orqali muhim qaror qabul qildi. Unda Rustam Xo‘janiyozovga qo‘yilgan ayblovlar bo‘yicha jinoyat tarkibi yo‘qligi sababli u oqlangani va ishning mazkur qismi tugatilgani aniq yozib qo‘yilgan.

Biroq... Aynan mana shu ajrimda uni qamoqdan ozod etish haqida aniq bayon qilinmadi. Oqibatda, sud hujjatidagi bu bo‘shliq natijasida Xo‘janiyozov 207 kun davomida asossiz ravishda qamoqda qolgan.

Sud xato qildi. Lekin oqibati faqat bir odamning yelkasida
Inson oqlanganidan keyin ham erkinlikdan mahrum holda saqlanishi — huquqiy davlat mezonlariga to‘g‘ri kelmaydi. Eng achinarlisi — sud ajrimida Xo‘janiyozovning shikoyati qanoatlantirilmagani yozilib, bu o‘zi va yaqinlarida oqlanganlik to‘g‘risida tasavvur hosil qilishga xalaqit bergan. U nafaqat sudning qarorini bilmagan, balki bu haqda yonidagi himoyachi, oilasi va jazoni ijro etuvchi muassasa ham xabardor qilinmagan.

Sudyalar javobgarlikka tortildimi?
Sudyalar Oliy kengashi matbuot xizmatining Kun.uz'ga ma’lum qilishicha, mazkur holat yuzasidan xizmat tekshiruvi o‘tkazilgan va taftish instansiyasidagi sudyalarning xato qilgani rasman tasdiqlangan. Ushbu ishni ko‘rgan sud hay’atidagi 3 nafar sudyaga nisbatan «hayfsan» intizomiy jazosi berilgan.

Ishda raislik qilgan sudya Ulug‘bek Bakdurdiyev esa Prezidentning 2025 yil 23 iyundagi farmoyishiga asosan, o‘z arizasiga binoan Xorazm viloyati sudi raisining o‘rinbosari lavozimidan ozod etilgan.

Qonun oldida barcha teng — faqat amalda emasmi?
Bu kabi holatlar sud-huquq tizimida inson taqdiri ustidan bee’tiborlik, ma’lumotlar almashinuvidagi muammolar va nazorat mexanizmlarining sustligini ko‘rsatadi. Rustam Xo‘janiyozov kabi yuzlab odamlar ana shu “qog‘ozdagi adolat”dan xabarsiz holda hayotining qimmatli kunlarini temir torlar ortida o‘tkazishga majbur bo‘lmoqda.

Yuqori darajali sud xodimining xatosi uchun faqat intizomiy chora qo‘llanilishi jamoatchilikda qo‘shimcha savollar tug‘diradi. Inson erkinligi bu qadar arzimas bo‘lib qolganmi?

Xulosa: sud xato qilsa, erkinlik qayda qoladi?
Har bir sud qarorining oqibati, ayniqsa, erkinlikka daxldor bo‘lsa, yuz karra o‘ylab, aniq va mukammal qabul qilinishi kerak. Chunki inson hayotidagi har bir soniya qaytarilmas boylikdir. Sudlarning eng kichik xato ham yo‘l qo‘ymasligi uchun to‘liq avtomatlashtirilgan, shaffof va aniq tizimlar joriy etilishi shart. Aks holda, “oqlangan, lekin qamoqda” singari holatlar yana takrorlanishi mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!