БМТ: Уч ой ичида Афғонистондаги гуманитар инқирозни бартараф этиш керак!

БМТ Хавфсизлик Кенгашида сўзга чиққан БМТ Бош котибининг гуманитар масалалар бўйича ўринбосари Мартин Гриффиц мамлакатдаги оғир вазият ва Толибоннинг ҳокимият тепасига келиши билан боғлиқ ўзига хосликларни эслатиб, халқаро ҳамжамиятни Афғонистонга ёрдам қўлини чўзишга чақирди. Бундай сиёсий ўзгаришлар йирик гуманитар ёрдамнинг деярли бир йилга тўхтатилишига олиб келди.

Муаммолар кўлами

“Афғонистонда 19 миллионга яқин одам озиқ-овқат таъминотидан оғир аҳволда. Уларнинг олти миллиони очлик хавфи остида. Аҳолининг ярмидан кўпи – 24 миллионга яқин киши инсонпарварлик ёрдамига муҳтож”, — деди Бош котиб ўринбосари, гуманитар масалалар бўйича мувофиқлаштирувчиси.

Тахминан уч миллион афғон боласи ўткир тўйиб овқатланмасликдан азият чекмоқда. Улар орасида миллиондан ортиқ ўғил-қиз тўйиб овқатланмасликнинг энг оғир, ҳаётга хавф соладиган туридан азият чекмоқда. Махсус даволашсиз улар ўлиши мумкин.

Гриффицнинг сўзларига кўра, бу озиқ-овқат инқирози такрорий қурғоқчилик, хоссатан, ўтган йилги сўнгги ўттиз йилликдаги энг ёмон сувсизлик туфайли янада кучаймоқда, уларнинг оқибатлари ҳали ҳам сезилмоқда. Ҳар 10 нафар афғондан саккиз нафари юқумли касалликлар билан тўла тоза ичимлик сувига эга эмас.

Ҳозирда қарийб 25 миллион киши қашшоқликда яшайди, аҳоли даромадининг тўртдан уч қисми озиқ-овқатга сарфланади. Хориждан пул ўтказмаларини олаётган оилалар сони 50 фоизга камайди. Ишсизлик 40 фоизга етиши мумкин, жаҳон нархларининг юқорилиги, импорт чекловлари ва миллий валютанинг қадрсизланиши туфайли инфляция ортиб бормоқда.

Июнь ойида 5,9 магнитудали зилзиладан 362 минг киши жабрланган. Ва июль ойидан бери кучли ёмғир бутун мамлакат бўйлаб кенг тарқалган сув тошқинларига олиб келди, юзлаб одамларнинг ўлими ва жароҳати, кўплаб уйларнинг вайрон бўлиши ва минглаб гектар экинларга зарар етказилди.

“Афғонистон муаммолари янги ҳам, ўзига хос ҳам эмас, афсуски. Можаролар, қашшоқлик, иқлим ўзгариши ва озиқ-овқат хавфсизлиги Афғонистон ва дунёнинг кўплаб мамлакатлари учун азалдан қайғули ҳақиқат бўлиб келган”, - дейди Гриффиц.

Афғонистоннинг ўзига хос хусусиятлари

Аммо Афғонистоннинг ўзига хос жиҳати шундаки, тараққиёт ёрдами бир йилга тўхтатилган, алоқа ва логистика соҳасида қийинчиликлар мавжуд эди. Толибон ҳокимиятни эгаллашидан олдин Афғонистон аллақачон жиддий озиқ-овқат муаммосига дуч келган эди. Ёрдам тугагандан сўнг, мамлакатда тўйиб овқатланмаслик ҳолатлари сезиларли даражада ошди.

Бундан ташқари, Афғонистонда гуманитар ҳамжамият миллий ва субмиллий даражада де-факто ҳокимиятлар билан қийин ўзаро муносабатларга эга бўлган оғир муҳитда ишлаши керак. Маҳаллий банкларга ишонч йўқ, бу жиддий ликвидлик инқирозига олиб келди. Халқаро молиявий операцияларни амалга ошириш жуда қийин. Аёллар ва қизлар ҳуқуқларининг бузилиши билан боғлиқ жиддий муаммолар пайдо бўлди. Бир йилдан ортиқ вақт давомида ўсмир қизлар мактабга бормаяпти.

Лекин умид бор...

“Афғонистондаги инқироз инсонпарварлик инқирозидир. Бу иқтисодий инқироз. Бу иқлим инқирози. Бу очлик инқирози. Бу молиявий инқироз. Аммо бу умидсиз инқироз эмас”, - дея қўшимча қилди у.

Молиявий эҳтиёжлар

Афғонистон муаммоларини ҳал қилиш учун халқаро ёрдам керак. Шу муносабат билан БМТ вакили Афғонистонга гуманитар ёрдам кўрсатиш режасини эслатди. Унинг молиялаштиришдаги танқислиги 3,14 миллиард АҚШ долларини ташкил этади, 614 миллион АҚШ доллари уй-жойларни модернизация қилиш ва таъмирлаш, иссиқ кийим ва кўрпа-тўшаклар каби қишга тайёргарлик кўриш учун устувор вазифаларни қўллаб-қувватлаш учун зудлик билан зарур.

Ушбу тадбирлар кейинги уч ой ичида амалга оширилиши керак. Бундан ташқари, қишки об-ҳаво баъзи ҳудудларга киришни тўхтатмасдан олдин озиқ-овқат етказиб бериш ва сақлаш учун 154 миллион доллар керак бўлади.

"Афғонистондаги де-факто расмийлар ҳам ўз бурчини бажариши керак. Бюрократия инсонпарварлик ёрдами энг зарур бўлганда етказиб беришни секинлаштирмоқда", - дейди Гриффиц. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!