Эрон ядро сиёсати бўйича ўзгаришларга тайёрланмоқда: Хоманаийнинг фатвоси муҳокама марказида

Сўнгги вақтларда Эронда ядро қуролини ишлаб чиқаришга оид сиёсат қайта муҳокама қилина бошлади. Эрон Ислом инқилоби қўриқчилари корпуси (ИИҚҚ) раҳбарияти мамлакат олий раҳнамоси Али Хоманаий томонидан берилган, ядро қуролини ишлаб чиқиш ва қўллашни тақиқловчи фатвони қайта кўриб чиқишни талаб қилмоқда. Бу ҳақда The Telegraph нашри хабар берди.

Фатвонинг бекор қилиниши талаб қилинмоқда

ИИҚҚ қўмондонлиги ушбу фатвони бекор қилиш заруратини АҚШ сиёсатининг ўзгариши билан боғлиқ деб ҳисобламоқда. Манбаларга кўра, АҚШ президенти Дональд Трампнинг сайловларда яна ғолиб чиқиши Эрон ҳукуматида жиддий ташвиш уйғотган. Трамп энди Эронга нисбатан янада қаттиқроқ санкциялар ва ҳарбий таҳдидлар қўллаши мумкин.

^{Фото: nurPhoto}
ИИҚҚ манбасининг таъкидлашича, Эрон ядро қуролини ишлаб чиқиш имкониятига эга бўлиши керак, чунки бу мамлакатнинг стратегик хавфсизлигини таъминлашда муҳим омил ҳисобланади.

“Бизда ядро қуролини ишлаб чиқариш учун барча зарурий имкониятлар мавжуд. Ҳозирги вақтда бу жараёнга ягона тўсиқ — буни тақиқловчи фатводир. Бу жуда кеч бўлмасидан ўзимизга тегишли имкониятни қўлга киритиш учун сўнгги имкониятдир,” – дейди манба.

Али Хоманаийнинг ядро қуролига қарши фатвоси

Эрон олий раҳнамоси Али Хоманаий 2005 йилда ядро қуролини ишлаб чиқариш ва оммавий қирғин қуролларини қўллашни тақиқловчи расмий фатво қабул қилган. Ушбу фатво МАГАТЭ (Атом энергияси бўйича халқаро агентлик) йиғилишида эълон қилинган бўлиб, халқаро ҳамжамиятга Эрон ядро қуролини яратиш нияти йўқлигини намойиш этган.

Бироқ, сўнгги йилларда Эрон ҳукуматига фатвони қайта кўриб чиқиш юзасидан босим кучайиб бормоқда. Хусусан, 2024 йилда бир нечта Эрон парламенти депутатлари Миллий хавфсизлик олий кенгашини ядро сиёсати борасида янги қарорлар қабул қилишга чақиришган.

Эроннинг ядро сиёсати бўйича қарама-қарши фикрлар

Эроннинг халқаро муносабатлар бўйича стратегик кенгаши раиси Камол Харази ядро қуролини ишлаб чиқариш учун техник имкониятлар мавжуд эканлигини тан олди. Унинг сўзларига кўра, ҳозирги пайтда ядро қуроли яратиш учун фақатгина сиёсий қарор ва диний фатвонинг ўзгариши керак.

Шу билан бирга, Эрон ташқи ишлар вазири Али Багери Қани бу масалага тамомила бошқача қарашда. Унинг таъкидлашича, Хоманаий томонидан қабул қилинган фатво барча ҳокимият органлари учун мажбурий ҳисобланади ва уни бузиш ҳеч кимнинг ҳуқуқи эмас.

“Бу фатво нафақат тавсиявий ҳужжат, балки ҳуқуқий жиҳатдан муҳим ҳужжат сифатида қабул қилиниши керак. У барча ҳокимият тузилмалари томонидан сўзсиз бажарилиши шарт,” – деган вазир.

Халқаро ҳамжамият ва ядро қуроли бўйича хавотирлар

Эроннинг ядро сиёсатидаги ҳар қандай ўзгариш халқаро ҳамжамиятда жиддий хавотирларга сабаб бўлиши мумкин. АҚШ ва Европа давлатлари Эроннинг ядро дастури хавфсизликка таҳдид солишидан чўчишмоқда.

Эрон ядро келишувидан чиққани ва уран бойитиш даражасини оширгани ҳақидаги хабарлар Вашингтон, Брюссель ва Тель-Авивда катта ташвиш уйғотган. Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу бир неча бор Эрон ядро қуроли яратиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантириб, бу ҳолатни Исроил учун экзистенциал таҳдид деб атаган.

Эрон мухолифати фатвонинг келажагидан хавотирда

Эрон мухолифати ва баъзи экспертлар фатвонинг келажакда ҳукумат томонидан қайта шарҳланиши мумкинлигидан хавотирда. Уларнинг фикрича, агар ядро қуролини ишлаб чиқиш бўйича босим кучайса, ҳукумат фатвони ҳуқуқий жиҳатдан заифлаштириши ёки уни номигагина сақлаб қолиши мумкин.

Шунингдек, мухолифат ва халқаро кузатувчилар Эрон ядро дастурини фақат мудофаа мақсадида эмас, балки ҳудудий куч сифатида таъсирини ошириш учун ишга солиши мумкинлигидан хавотирда.

Эроннинг ядро сиёсати борасидаги муҳокамалар мамлакат ичида ҳам, халқаро миқёсда ҳам жиддий эътибор марказида қолмоқда. Али Хоманаий томонидан қабул қилинган ядро қуролини тақиқловчи фатво ҳозирча амал қилишда давом этмоқда, бироқ ички босимлар ва халқаро вазият унинг қайта кўриб чиқилишига олиб келиши мумкин.

Агар Эрон ушбу фатвони бекор қилса ёки расмий равишда ядро қуроли ишлаб чиқариш ниятини эълон қилса, бу нафақат минтақавий, балки глобал сиёсий вазиятга ҳам жиддий таъсир кўрсатиши аниқ. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг