Eron yadro siyosati boʻyicha oʻzgarishlarga tayyorlanmoqda: Xomanaiyning fatvosi muhokama markazida

Soʻnggi vaqtlarda Eronda yadro qurolini ishlab chiqarishga oid siyosat qayta muhokama qilina boshladi. Eron Islom inqilobi qoʻriqchilari korpusi (IIQQ) rahbariyati mamlakat oliy rahnamosi Ali Xomanaiy tomonidan berilgan, yadro qurolini ishlab chiqish va qoʻllashni taqiqlovchi fatvoni qayta koʻrib chiqishni talab qilmoqda. Bu haqda The Telegraph nashri xabar berdi.

Fatvoning bekor qilinishi talab qilinmoqda

IIQQ qoʻmondonligi ushbu fatvoni bekor qilish zaruratini AQSh siyosatining oʻzgarishi bilan bogʻliq deb hisoblamoqda. Manbalarga koʻra, AQSh prezidenti Donald Trampning saylovlarda yana gʻolib chiqishi Eron hukumatida jiddiy tashvish uygʻotgan. Tramp endi Eronga nisbatan yanada qattiqroq sanktsiyalar va harbiy tahdidlar qoʻllashi mumkin.

^{Foto: nurPhoto}
IIQQ manbasining ta'kidlashicha, Eron yadro qurolini ishlab chiqish imkoniyatiga ega boʻlishi kerak, chunki bu mamlakatning strategik xavfsizligini ta'minlashda muhim omil hisoblanadi.

“Bizda yadro qurolini ishlab chiqarish uchun barcha zaruriy imkoniyatlar mavjud. Hozirgi vaqtda bu jarayonga yagona toʻsiq — buni taqiqlovchi fatvodir. Bu juda kech boʻlmasidan oʻzimizga tegishli imkoniyatni qoʻlga kiritish uchun soʻnggi imkoniyatdir,” – deydi manba.

Ali Xomanaiyning yadro quroliga qarshi fatvosi

Eron oliy rahnamosi Ali Xomanaiy 2005 yilda yadro qurolini ishlab chiqarish va ommaviy qirgʻin qurollarini qoʻllashni taqiqlovchi rasmiy fatvo qabul qilgan. Ushbu fatvo MAGATE (Atom energiyasi boʻyicha xalqaro agentlik) yigʻilishida e'lon qilingan boʻlib, xalqaro hamjamiyatga Eron yadro qurolini yaratish niyati yoʻqligini namoyish etgan.

Biroq, soʻnggi yillarda Eron hukumatiga fatvoni qayta koʻrib chiqish yuzasidan bosim kuchayib bormoqda. Xususan, 2024 yilda bir nechta Eron parlamenti deputatlari Milliy xavfsizlik oliy kengashini yadro siyosati borasida yangi qarorlar qabul qilishga chaqirishgan.

Eronning yadro siyosati boʻyicha qarama-qarshi fikrlar

Eronning xalqaro munosabatlar boʻyicha strategik kengashi raisi Kamol Xarazi yadro qurolini ishlab chiqarish uchun texnik imkoniyatlar mavjud ekanligini tan oldi. Uning soʻzlariga koʻra, hozirgi paytda yadro quroli yaratish uchun faqatgina siyosiy qaror va diniy fatvoning oʻzgarishi kerak.

Shu bilan birga, Eron tashqi ishlar vaziri Ali Bageri Qani bu masalaga tamomila boshqacha qarashda. Uning ta'kidlashicha, Xomanaiy tomonidan qabul qilingan fatvo barcha hokimiyat organlari uchun majburiy hisoblanadi va uni buzish hech kimning huquqi emas.

“Bu fatvo nafaqat tavsiyaviy hujjat, balki huquqiy jihatdan muhim hujjat sifatida qabul qilinishi kerak. U barcha hokimiyat tuzilmalari tomonidan soʻzsiz bajarilishi shart,” – degan vazir.

Xalqaro hamjamiyat va yadro quroli boʻyicha xavotirlar

Eronning yadro siyosatidagi har qanday oʻzgarish xalqaro hamjamiyatda jiddiy xavotirlarga sabab boʻlishi mumkin. AQSh va Evropa davlatlari Eronning yadro dasturi xavfsizlikka tahdid solishidan choʻchishmoqda.

Eron yadro kelishuvidan chiqqani va uran boyitish darajasini oshirgani haqidagi xabarlar Vashington, Bryussel va Tel-Avivda katta tashvish uygʻotgan. Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahu bir necha bor Eron yadro quroli yaratishi mumkinligi haqida ogohlantirib, bu holatni Isroil uchun ekzistentsial tahdid deb atagan.

Eron muxolifati fatvoning kelajagidan xavotirda

Eron muxolifati va ba'zi ekspertlar fatvoning kelajakda hukumat tomonidan qayta sharhlanishi mumkinligidan xavotirda. Ularning fikricha, agar yadro qurolini ishlab chiqish boʻyicha bosim kuchaysa, hukumat fatvoni huquqiy jihatdan zaiflashtirishi yoki uni nomigagina saqlab qolishi mumkin.

Shuningdek, muxolifat va xalqaro kuzatuvchilar Eron yadro dasturini faqat mudofaa maqsadida emas, balki hududiy kuch sifatida ta'sirini oshirish uchun ishga solishi mumkinligidan xavotirda.

Eronning yadro siyosati borasidagi muhokamalar mamlakat ichida ham, xalqaro miqyosda ham jiddiy e'tibor markazida qolmoqda. Ali Xomanaiy tomonidan qabul qilingan yadro qurolini taqiqlovchi fatvo hozircha amal qilishda davom etmoqda, biroq ichki bosimlar va xalqaro vaziyat uning qayta koʻrib chiqilishiga olib kelishi mumkin.

Agar Eron ushbu fatvoni bekor qilsa yoki rasmiy ravishda yadro quroli ishlab chiqarish niyatini e'lon qilsa, bu nafaqat mintaqaviy, balki global siyosiy vaziyatga ham jiddiy ta'sir koʻrsatishi aniq. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring