Нефт – глобал савдо занжирининг асосий ҳаракатлантирувчи кучи, унинг “юраги” ва “двигатели” сифатида қаралади. Унинг қийматида ёки таъминотида юзага келган ҳар қандай ўзгариш нафақат энергетика бозорида, балки бутун дунё бўйлаб маҳсулот нархларида, етказиб бериш муддатларида ва ишлаб чиқариш ҳажмида кескин таъсир кўрсатади.
Нефтнинг иқтисодиётдаги роли
Нефт – фақатгина ёқилғи эмас. У сиёсий таъсир воситаси, геосиёсий мавқе белгилаш омили, иқтисодий барқарорлик пойдевори ва стратегик захира сифатида алоҳида аҳамиятга эга. Энергия хавфсизлиги, саноат ривожи, транспорт тизими, ҳатто кундалик турмушимиздаги кўплаб қулайликлар бевосита нефтга боғлиқ.
Статистик маълумотларга кўра, дунёдаги умумий энергия истеъмолининг тахминан учдан бир қисми нефт ҳиссасига тўғри келади. АҚШ, Хитой ва Ҳиндистон каби иқтисодий гигантлар, шунингдек, қайта тикланувчи энергияга миллиардлаб сармоя йўналтираётган Европа мамлакатлари ҳам ҳозирча нефтдан тўлиқ воз кеча олмаяпти.
Нефт – ҳаётнинг кўп соҳаларида
Кўпчилик нефтни бензин ёки дизел билан чамбарчас боғлайди. Аммо амалда бу қимматли табиий ресурс ҳаётимизда анча кенг қўлланади. Ундан қуйидагилар тайёрланади:
-
пластмасса буюмлар (қадоқлар, идишлар, маиший анжомлар);
-
синтетик каучук (шиналар, спорт анжомлари);
-
кийим-кечак саноатидаги матолар (полиэстер, нейлон);
-
тозалик ва гигиена воситалари (совун, шампунь, ювиш моддалари);
-
гўзаллик индустрияси маҳсулотлари (кремлар, парфюмерия);
-
озиқ-овқат қўшимчалари (бензоатлар, сунъий таъм ва ҳид берувчилар).
Яъни, кундалик ҳаётимизда қўлга оладиган кўплаб буюмларимиз аслида нефтдан тайёрланган. Шунинг учун ҳам нефт бозоридаги ҳар қандай ўзгаришлар – нарх ошиши, таъминот узилиши ёки халқаро санкциялар – жаҳон иқтисодиётининг турли жабҳаларига таъсир қилади.
Нефт – имконият ва хавф манбаи
Нефт давлатларга катта даромад, саноат салоҳияти ва экспорт имкониятлари беради. Бироқ иқтисодиётни диверсификация қилмаган, яъни фақат нефтга суянган мамлакатлар сиёсий беқарорлик, ташқи босим ёки иқтисодий таназзулга тез йўлиқиши мумкин.
Ироқ, Ливия, Сурия ёки Венесуела мисолида кўрамизки, улкан нефт захираларига эга бўлиш – фаровонликка кафолат эмас. Табиий бойликни самарали бошқариш ва иқтисодий йўналишларни кенгайтириш муҳим аҳамиятга эга.
Энергия манбаларини диверсификация қилиш
Ҳозирги дунёда қуёш, шамол, водород ва атом энергияси каби алтернатив манбаларга ўтиш нафақат экологик, балки иқтисодий барқарорлик учун ҳам зарур. Чунки энергетикадаги бир йўналишга боғлиқлик ҳар қандай глобал ўзгариш ёки сиёсий хавф олдида мамлакатни заиф қилади.
Шунинг учун ҳам, нефт ҳозирги кунда глобал иқтисодий тизимнинг асосий қони ҳисобланса-да, унинг ўрнини босадиган ва хавфларни камайтирадиган манбаларни излаш – келажакдаги муваффақият ва барқарорлик гаровидир.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
