Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу девони тунда берган баёнотида жангларини тўхтатишга қаратилган ташаббус доирасида «барча гаровдагиларни дарҳол озод этиш»ни кўзда тутувчи Трамп режасининг биринчи босқичини амалга оширишга тайёр эканини билдирди. Баён этилган мақсад — Оқ уй билан қисқа муддатли ва қадамма-қадам мувофиқлашган ишни йўлга қўйиш.
Шу билан бирга, айни дамда зудликка чақирувчиларга қарамай, майдондаги вазият «босқичма-босқич пасайтириш» сценарийи билан кечмоқда: исроиллик қўмондонликка ҳужум амалиётларини қисқартириш, ҳаракатни асосан мудофаа вазифаларига йўналтириш бўйича кўрсатмалар берилгани айтилмоқда. Бу ўзгаришлар гаровдагиларни озод этиш бўйича илк босқични ишга туширишга тайёргарлик сифатида талқин қилинмоқда.
Америка президенти Доналд Трамп эса ҲАМАСнинг жавобини олгач, Исроилга Ғазодаги бомбардимонларни «дарҳол тўхтатиш»ни буюришини маълум қилди ва ҳаракатга якуний ультиматум қўйди. Вашингтон вақти билан якшанба соат 18:00 гача режани қабул қилиш сўралди (Тошкент вақти билан душанба 6 октябр соат 03:00).
ҲАМАС ўз мурожаатида «зарур шароитлар яратилса», Трамп таклиф этган алмашинув формуласига мувофиқ барча тирик қолган гаровдагилар ва ҳалок бўлганларнинг жасадларини топширишга тайёрлигини билдирди. Ҳаракат воситачилар орқали тафсилотлар юзасидан «зудлик билан музокара» бошлашга ҳам розилик берди. Шу билан бирга, Ғазо бошқарувини «Фаластин миллий консенсусига таянадиган, араб ва ислом дунёси қўлловига эга мустақил тузилма»га ўтказишга мойиллик билдирилди.
Аммо энг баҳсли нуқталар сақланиб турибди: қуролсизланиш ва умумий хавфсизлик меъёрлари бўйича келишув ҳали йўқ. Рейтернинг таққослов ҳисоботига кўра, ҲАМАС режанинг айрим асосий бандларини қабул қилгани билан, бир қатор шартлар — айниқса қуролдан воз кечиш каби масалалар — бўйича келишувга келмаган.
ҲАМАС сиёсий бюроси аъзоси Муса Абу Марзуқ 72 соат ичида барча гаровдагилар ва жасадларни топшириш ҳақидаги талабни «амалда реал эмас» дея атади. Унинг сўзларига кўра, техник ва логистик муаммолар бу муддатни узайтиришни талаб қилади.
Трамп режаси 20 банддан иборат бўлиб, дарҳол ўт очишни тўхтатиш, гаровдагиларни фаластинлик маҳбусларга алмашиш, босқичма-босқич қўшинларни олиб чиқиш, реконструкция ва вақтинчалик халқаро бошқарув тузилмасини назарда тутади. Режани қабул қилиш борасида Яқин Шарқ қўшнилари воситачилик қилаётгани, Исроил томони эса ўзининг олдиндан белгиланган тамойилларига таянаётгани айтилади.
Келгуси қадамлар гаровдагилар бўйича амалий механизмни ишга тушириш, жиноий маҳбуслар рўйхатини келишиш ва майдондаги зўравонликни барқарор пасайтиришдан иборат бўлиши кутилмоқда. Бироқ ишонч ва таъсир чоралари мувозанати сақланмаса, жараён яна тўхтаб қолиши мумкин — бу орасида гаровдагилар оилаларининг босими ва Исроил ичидаги сиёсий ихтилофлар ҳам бор.
Ҳозирча энг катта савол: кечикишлар ва келишмовчиликларга қарамай, томонлар «биринчи босқич»ни амалий ҳаракатга айлантира оладими? Жавоб музокаралар тезлиги ва майдондаги ҳодисаларга боғлиқ бўлади.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
