Сўнгги ойларда Ўзбекистон миллий валютаси — сўмнинг АҚШ долларига нисбатан мустаҳкамланиши кузатилди. Бу ҳолат макроиқтисодий барқарорлик белгиси сифатида кўрилиши мумкин бўлса-да, экспорт фаолиятини юритаётган корхоналар учун муайян салбий оқибатларни келтириб чиқаради. Қуйида сўмнинг кучайиши экспортга қандай таъсир қилиши мумкинлиги ҳақида батафсил таҳлил берилади.
1. Валюта Курси ўзгариши натижасида экспорт даромадининг камайиши
Экспорт қилувчилар маҳсулотларини халқаро бозорларда, одатда, АҚШ доллари ёки бошқа халқаро валюталарда сотадилар. Сўмнинг қадри ошган сари, хорижий валютада топилган даромад миллий валютада ҳисоблаганда камаяди.
Мисол:
Агар 1 АҚШ доллари = 12,000 сўм бўлса, 10,000 АҚШ доллари = 120 миллион сўм бўлади.
Аммо 1 1 АҚШ доллари = 10,000 сўм бўлса, 10,000 1 АҚШ доллари = 100 миллион сўм бўлади.
Бу дегани, экспортдан тушган даромад 20 миллион сўмга камаяди. Узоғи билан бундай тенденция экспорт қилувчилар рентабеллигини пасайтиради ва уларни янги инвестициялар киритишдан тўхтатади.
2. Халқаро бозорларда рақобатбардошликнинг сусайиши
Миллий валюта кучайганида, экспорт қилинаётган маҳсулотларнинг нархи долларда юқорироқ кўринади. Натижада:
- Ўзбекистон маҳсулотлари бошқа давлатларнинг арзонроқ альтернативларига нисбатан қимматлашади.
Хорижий харидорлар нарх сезгирлиги сабабли Ўзбекистон билан савдодан чекиниб, бошқа етказиб берувчиларга мурожаат қилишади. - Бу ҳолат, айниқса, пахта, тўқимачилик, озиқ-овқат каби нарх бўйича рақобатдош сегментларда фаолият юритаётган экспортчилар учун хавфли бўлиши мумкин.
3. Ишлаб чиқарувчиларга нисбатан иқтисодий босим кучаяди
Экспортдан тушадиган даромад камайган бир пайтда, ишлаб чиқариш харажатлари асосан миллий валютада қолади:
- Ишчиларга бериладиган маошлар,
- Маҳаллий хизматлар (электр, газ, транспорт),
- Солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар.
Шундай шароитда экспортчилар қуйидаги муаммоларга дуч келади:
- Рентабеллик пасаяди — фойда камаяди.
- Кадрлар қисқартирилади ёки уларнинг маошини пасайтириш эҳтиёжи туғилади.
- Инвестицион фаоллик сусаяди, яъни технологик янгиланиш ёки ишлаб чиқариш кенгайиши орқага сурилади.
4. Бозордаги ноаниқлик ва режалаштиришдаги муаммолар
Валюта курсининг кескин ўзгариши экспортчилар учун режалаштириш ва рискни бошқариш жараёнларини мураккаблаштиради:
- Узоқ муддатли контрактлар тузишда эҳтиёт бўлишади.
- Нарх белгилашда иккиланиш юзага келади.
- Хатарларни камайтириш механизмларига бўлган эҳтиёж ортади, бу эса қўшимча молиявий билим ва инфратузилмани талаб қилади.
Барқарор курс сиёсатининг муҳимлиги
Сўмнинг мустаҳкамланиши, табиийки, импортчилар учун қулай: хорижий товарлар арзонлашади, ички инфляцияга босим камаяди. Бироқ экспортга таянадиган иқтисодиётда бу ҳолат:
- Экспортдан тушадиган даромаднинг камайиши,
- Маҳсулотлар рақобатбардошлигининг пасайиши,
- Ишлаб чиқарувчиларнинг молиявий босим остида қолиши,
- Ноаниқлик ва режалаштиришдаги хавфларнинг ортиши билан намоён бўлади.
Шу боис, Ўзбекистон экспорт салоҳиятини ошириш ниятида бўлса, валюта сиёсати экспортчиларнинг манфаатларини инобатга олган ҳолда олиб борилиши зарур. Шу билан бирга, экспортчиларга курс хатарларини бошқариш, рақобатбардошликни сақлаб қолиш ва янги бозорларни ўзлаштиришда кўмак берувчи механизмлар йўлга қўйилиши лозим. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босинг Мавзуга оид янгиликлар
