Ўзбекистон шафтолиси ярим йилда рекорд миқдорда четга кетди

Мамлакат боғларида етиштирилган шафтолилар бу йилги мавсумнинг биринчи ярмида ташқи бозорларга жуда катта оқим билан чиқди. Расмий ҳисоб-китобларга кўра, январь–июнь ойларида жами 32 937 тонна мева хорижий харидорларга жўнатилди. Унинг умумий қиймати тахминан 31,4 миллион АҚШ доллари атрофида баҳоланмоқда. Бу кўрсаткичлар Миллий статистика қўмитаси ахборотида келтирилган.

Эътиборли жиҳат: ярим йиллик экспорт ҳажми ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 17,6 минг тоннага кўпайган. Бошқача айтганда, ўтган йилги ўсиш базасига қараганда ташқарига чиқарилган шафтоли 2,2 баробарга ошган. Боғбонлар, совутилган логистика занжирлари ва сотувчи компаниялар ўртасидаги келишилган иш бу кескин ўсишнинг асосий драйверларидан бири бўлгани тилга олинмоқда.

Жорий мавсумда асосий йўналишлардан биринчиси Россия бўлиб қолмоқда: у ерга 24 752 тонна етказилган. Иккинчи ўринда қўшни Қозоғистон – 6 387 тонна. Кейинги қаторда Қирғизистон 1 531 тонна билан қайд этилган. Беларусь харидорлари 210 тонна мева сотиб олгани кўрсатилган. Қолган давлатлар улуши анча кичик – жами 57 тонна атрофида.

Умумий қийматга нисбатан оддий бўлиб ҳисобланган ўртача экспорт нархи тахминан ҳар тоннасига 950 доллардан сал кўпроқ чиқади. Албатта, нархлар йўналиш, сифат тоифаси, савдо шартлари ва логистика харажатларига қараб фарқ қилади; бу ердаги рақам арифметик ўрта (расмий контракт деталлари эълон қилинмаган).

Мутахассислар четга чиқаришда совутилган контейнерлар парки кенгайиши, чегарада санитар ва фитосанитар текширувларни автоматлаштириш, сертификатлаш жараёнларини рақамлаштириш каби омиллар катта аҳамият касб этганини таъкидлаяпти. Кейинги йилларда кўплаб экспортерлар кичик ҳажмли партиялар учун йўлга қўйилган шинам логистика коридорларидан фойдаланишни бошлади; бу эса мавсум аввалидаги илк ҳосилни ҳам тез етказиш имконини берди. (Мутахассислар фикрига таянган шарҳ; маълумотлар тўлиқ расмий эмас.)

Шафтоли ҳосили йилдан-йилга иқлим тебранишларига қаттиқ боғлиқ. Қишдаги совуқ даражаси, баҳордаги гуллаш пайтидаги шамоллар ва ёз бошидаги иссиқ тўлқинлар ҳосил сифатини белгилайди. Бу йил кўп ҳудудларда кўчатлар яхшигина сақланиб қолгани, сув таъминоти бўйича қўшимча тадбирлар амалга оширилгани айтилмоқда. Шу сабабли экспорт учун саралаш базаси кенгайди.

Ташқи бозорда рақобат юқори: Жанубий Кавказ, Марказий Осиёнинг бошқа мева-сабзавот етказувчилари, шунингдек Европа иттифоқи ичидаги ишлаб чиқарувчилар мавсумга қараб нархни тез ўзгартиради. Харидорни ушлаб қолиш учун мева ташқи кўриниши, тузилиши ва ташишга чидамлилиги ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Экспортёрлар сўнгги йилларда саралаш линияларини янгилаб, мева катталиги ва шакли бўйича стандартланган партиялар шакллантиришга ўтгани айтилаяпти.

Экспорт географиясидаги концентрация ҳам диққатга сазовор: умумий ҳажмнинг салкам учдан икки қисмига яқини ягона бозор – Россия ҳиссасига тўғри келмоқда. Бу муносабатлар барқарорлигини таъминлаш учун диверсификация масаласини кун тартибига олиб чиқади. Экспортёрлар учун янги йўналишлар (Яқин Шарқ, Жанубий Осиё, Шарқий Европа) бўйича музокаралар олиб борилаётгани тилга олинади. Бироқ транспорт масофаси ва совутиш харажатлари баҳога таъсир кўрсатади.

Ярим йиллик натижа шунга ишора қиладики, мева-боғдорчилик соҳаси ташқи талабдан фойдаланиб, қўшимча валюта киримини таъминлашда катта имконият очмоқда. Мавсумнинг иккинчи ярмида ҳосил қолдиқлари, қайта ишлаш учун нектар ва қуруқ мева изланишлари, шунингдек музлатилган шаклдаги етказиб беришлар ҳажми қандай бўлиши – асосий саволлардан бири бўлиб турибди.

Расмий идоралар ярим йиллик рақамларнинг янгиланган кўринишини мавсум тугагач эълон қилади. Шунгача келиб тушаётган барча рақамлар ишчи характерда бўлиб, улар кейинчалик тузатилиши мумкин. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!