Мулоқотдаги энг катта хато

Яқинда интернетдаги сайтлардан бирида Гарвард психологи Стивен Пинкернинг инсонлар ўртасидаги мулоқотда йўл қўйиладиган энг катта хато ҳақида айтган фикрларига кўзим тушди. Бу хатони бартараф қилиш учун Пинкер 4 та тавсияни келтиради. Бу тавсиялар гарчи психологияга кўпроқ тааллуқли бўлса-да, ундан таржима жараёнида ҳам унумли фойдаланиш мумкин. Қуйида сайтдаги мақоланинг қисқа ва эркин таржимасини келтираман.

Гарвард профессори Стивен Пинкернинг айтишича, “билим” феномени инсонлар ўртасидаги аниқ мулоқотга тўсқинлик қиладиган катта сабаблардан бири экан. Олим бу феноменни қуйидагича изоҳлайди: сиз ниманидир билсангиз, бошқалар буни билмаслиги мумкинлигини англаш жуда оғир кечади, яъни сизнинг шахсий билимларингиз шу қадар одатий бўлиб кўринадики, сиз онг остида бошқаларни ҳам улардан хабардор деб ўйлайсиз. Бундай феномен таъсирида инсонлар аниқ сўзларни ишлатиш ўрнига, мазмунни тушунтиришдан қочиш ва мавҳум атамаларга суянган ҳолда кўпчилик тушунмайдиган махсус сленг ёки терминлардан фойдаланадилар. Натижада эса мулоқот кутилган натижани бермайди ва одамларни орасида тушунмовчилик жарлигини яратади.

Пинкер сўзлашиш ёки ёзиш пайтида бу феноменни енгиш учун қуйидаги 4 та стратегияни тавсия қилади:

Асосий фикрга эътибор беринг
Сиз нутқ сўзлаяпсизми ёки бирор матн ёзяпсизми – аҳамияти йўқ, фақат асосий фикрга эътибор қаратинг ва бошқалардан у қанчалик тушунарли эканлигига холис баҳо беришни сўранг.

“Сиз учун ҳақиқат бўлиб туюлган нарсалар бошқалар учун ҳақиқат эмаслигини билгач ҳайрон қоласиз”, – дейди Пинкер. – Ва бу бошқа соҳадаги инсон бўлиши шарт эмас, сизга яқин дунёқарашдаги инсонлар билан ҳам шундай ҳолат юз беради”.

Сўзларни диққат билан танланг
Пинкернинг таъкидлашича, сўзлар мулоқотдаги сўнгги нуқта эмас, “улар шунчаки дунёга ойнадир”. Вазиятни хаёлда чизиш, ғояни улашиш ва воқеаларни баён қилиш учун сўзларни ишлатамиз. Шунинг учун чалғитувчи ёки адаштирадиган сўзларни эмас, балки фикрни аниқ етказадиган сўзлардан фойдаланиш керак. Фикр моҳиятини англатиш учун идиома, сленг ёки тушунарсиз ўхшатишларни қисқа, ҳамма тушунадиган, тўғри сўзлар билан алмаштириш зарур.

“Агар мураккаб сўзлар тингловчи ёки ўқувчига фикрни теран етказмаса, улар мулоқот воситаси сифатида самарали бўлмайди”, – дейди психолог.

Танаффус oлинг
Ёзган матнингизни четга суриб, бироз муддатдан кейин унга қайтинг ва қайтадан ўқиб кўринг. Бир неча соат ёки бир неча кун кутсангиз нарсаларга янги нигоҳ билан қарайсиз ва орадаги фарқни сезасиз.

Аямай таҳрирланг
Матн мазмунини аниқ етказишда таҳрирнинг ўрни беқиёс.

“Матнни янада тушунарли қилиш учун уни бир неча марта қайта ёзиб таҳрирланг”, – деб тавсия қилади Пинкер. “Ҳар бир гапда мен айтмоқчи бўлган фикрни бошқа одам тушунадими, мен уни яна ҳам қисқа, лўнда ва аниқ тушунтира оламанми деган саволни ўзингизга беринг”.

Агар ёзишма ёки жонли мулоқотда одамлар кўпроқ аниқлик ва лўндаликка эътибор беришганда эди, бизнес, таълим ва бошқарувдаги маҳсулдорликни оширган ва кундалик турмушдаги норозиликлар даражасини туширган бўлардилар, деб таъкидлайди Пинкер.

Манба: Azon.uz “Замин” янгиликларини “Youtube”да кузатиб боринг