Parmak derisinin suda buruşması: Sıradan bir durumun ardındaki sırlar

Muhtemelen banyoda ya da havuzda birkaç dakika geçirdikten sonra parmak derinizin yumuşak yapısının yerine ince buruşukluklarla kaplandığını fark etmişsinizdir. Bu durum bize tanıdık, sıradan ve neredeyse fark edilmeyecek kadar normal gelse de, aslında evrimsel geçmişimiz ve sağlığımız hakkında önemli bilgiler barındırıyor olabilir.

Şaşırtıcı olan, suyun etkisiyle sadece el ve ayak parmaklarının derisinin buruşmasıdır. Bilek, uyluk ya da yüz derisinde böyle bir değişim görülmez. Bilimsel araştırmalara göre bu durum basit bir su emilimi (ozmoz) değil, sinir sistemi tarafından kontrol edilen aktif bir fizyolojik süreçtir.

Eğer kişinin el sinirlerinden biri — median sinir — zarar görmüşse, parmaklar suda buruşmaz. Bu da buruşma sürecinin otonom sinir sistemi (özellikle sempatik sistem) tarafından kontrol edildiğini gösterir.

Bilimsel deneylere göre, parmaklarımız suya daldığında, derideki ter bezleri açılır ve bu da tuz dengesinde değişikliğe yol açar. Bu değişiklik sinir liflerini aktive eder ve kan damarları daralır. Derinin iç katmanındaki hacim azalır, üst katman içeri çekilir — böylece buruşukluklar oluşur.

Bununla birlikte, ozmotik etki deri üst katmanının şişmesine neden olur, ancak bu buruşukluk oluşturmak için yeterli değildir. İç kısmın büzülmesi ve üst katmandaki şişme birlikte ince buruşukluklar meydana getirir.

Araştırmalar gösteriyor ki, buruşan parmaklar su ortamında nesneleri tutmayı kolaylaştırır. 2020 yılında Londra Bilim Müzesi’nde yapılan bir deneyde, ıslak ama buruşmamış parmaklarla bir nesneyi tutmak daha fazla güç gerektiriyor. Buruşmuş parmaklar ise sürtünmeyi artırarak nesneyi daha sağlam tutmaya yardımcı oluyor.

Newcastle Üniversitesi’nde yapılan başka bir deneyde ise katılımcılar, ıslak ve buruşmuş parmaklarla su altındaki nesneleri %12 daha hızlı taşıyabildi. Bu da buruşuklukların mekanik avantaj sağladığını kanıtlıyor.

Bu basit fizyolojik yanıt sağlık hakkında da birçok bilgi verir. Örneğin:

• Diyabet hastalarının parmakları yeterince buruşmayabilir.
  
• Kistik fibroz durumlarında buruşma aşırı olabilir.
  
• Kalp yetmezliğinde parmakların buruşması yavaşlar.
  
• Parkinson hastalığında ise iki elin parmakları farklı şekilde buruşur — bu sempatik sinir sisteminde bir bozulma işareti olabilir.
  

Bir başka ilginç gözlem: kadınların parmakları erkeklere göre daha yavaş buruşur. Bu henüz tam olarak açıklanamasa da, cinsiyet hormonlarıyla ilgili olabilir.

Eğer buruşukluk nemli ortamda işe yarıyor ve kuru ortamda zarar vermiyorsa, neden kalıcı değil? Bu soru hâlâ cevapsız; ancak muhtemel nedenlerden biri — his. Buruşmuş deri bir şeyi tutarken garip bir his yaratır ve bu rahatsız edici olabilir. Psikolojik olarak da, sinir liflerinin yer değişimi algıyı etkiler. Telegram’da «Zamin»i takip edin!