Barmoq terisining suvda burishishi: Oddiy holat ortidagi sirlar

Siz ham hammomda yoki hovuzda bir necha daqiqa vaqt o‘tkazganingizdan so‘ng barmoqlaringiz terisi mayin guldorlik o‘rniga mayda burmalar bilan qoplanganini ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Bu holat bizga tanish, oddiy va deyarli e’tiborga olinmaydigan tuyulsa-da, aslida u bizning evolyutsion o‘tmishimiz va sog‘lig‘imiz haqida muhim ma’lumotlarni yashirgan bo‘lishi mumkin.

Ajablanarlisi shundaki, suv ta’sirida faqat qo‘l va oyoq barmoqlarining terisi burishadi. Qo‘l bilaklari, son yoki yuz terisida bunday o‘zgarish kuzatilmaydi. Ilmiy izlanishlarga ko‘ra, bu holat oddiy suv yutish (osmoz) natijasi emas, balki nerv tizimi tomonidan boshqariladigan faol fiziologik jarayondir.

Agar insonning qo‘l nervlaridan biri — median nerv — shikastlangan bo‘lsa, suvda barmoqlari burishmaydi. Bu esa burishish jarayonini avtonom nerv tizimi (aniqrog‘i, simpatik tizim) boshqarishini ko‘rsatadi.

Ilmiy tajribalarga ko‘ra, barmoqlarimiz suvga botganda, terimizdagi ter bezlari ochiladi va bu natijada tuz muvozanatida o‘zgarish yuz beradi. Bu o‘zgarish nerv tolalarini faollashtiradi va natijada qon tomirlar torayadi. Terining ichki qatlamidagi hajm kamayib, ustki qatlam ichkariga tortiladi — natijada burmalar paydo bo‘ladi.

Bundan tashqari, osmotik ta’sir teri ustki qatlamining shishishiga olib keladi, biroq bu shishish burmalarni hosil qilish uchun yetarli emas. Shunday bo‘lsa-da, ichki qismlarning qisqarishi va ustki qatlamdagi shishish birgalikda nozik burmalarni yuzaga keltiradi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, barmoqlarning burishishi suvli muhitda narsa ushlashni yengillashtiradi. 2020-yilda Londondagi Ilm-fan muzeyida o‘tkazilgan tajriba natijalariga ko‘ra, suvda ho‘l bo‘lgan, ammo burishmagan barmoqlar bilan buyum ushlash uchun ko‘proq kuch talab etiladi. Biroq burishgan barmoqlar ishqalanishni oshirib, buyumni mahkam ushlashga yordam beradi.

Newcastle universitetida o‘tkazilgan boshqa bir tajribada esa ishtirokchilar ho‘l va burishgan barmoqlar bilan suv ostidagi ob’ektlarni 12% tezroq ko‘chira olishgan. Bu esa burmalar mexanik ustunlik berishini tasdiqlaydi.

Bu oddiy fiziologik javob sog‘liq haqida ham ko‘plab ma’lumotlar beradi. Misol uchun:

• Qandli diabet bilan og‘rigan bemorlar suvda barmoqlari yetarlicha burishmasligi mumkin.
  
• Kistoz fibroz kasalligi bilan bog‘liq holatlarda esa burishish haddan ortiq bo‘lishi mumkin.
  
• Yurak yetishmovchiligi holatida ham barmoqlarning burishishi sustlashadi.
  
• Parkinson kasalligida esa ikki qo‘lning barmoqlari turlicha burishadi — bu simpatik nerv tizimidagi buzilish belgisi bo‘lishi mumkin.
  

Yana bir qiziqarli kuzatuv: ayollar barmoqlari erkaklarnikiga qaraganda sekinroq burishadi. Bu hali to‘liq tushuntirilmagan, ammo jinsiy gormonal farqlarga bog‘liq bo‘lishi mumkin.

Agar burmalar namlikda yordam bersa va quruq muhitda zarar qilmasa, nima uchun ular doimiy saqlanmaydi? Bu savol hali ochiq, biroq ehtimol sabablardan biri — sezgi. Burishgan teri narsa ushlashda g‘alati sezgilar uyg‘otadi, bu esa noqulaylik tug‘dirishi mumkin. Psixologik jihatdan ham, nerv tolalarining joylashuvi o‘zgarishi tufayli sezuvchanlik o‘zgaradi. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!