Коинот илмий жамоаси учун яна бир муҳим кашфиёт рўй берди — халқаро астрономлар гуруҳи Атакама йирик миллиметр/субмиллиметр массиви (ALMA) орқали олиб борилган кузатувлар чоғида “Cloverleaf” номи билан танилган машҳур квазар яқинидан янги, улкан ёруғлик манбаига эга инфрақизил галактикани аниқлади. Бу ҳақда “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society” журнали хабар берди.
Маълум қилинишича, кашф этилган инфрақизил галактика Қуёш ёрқинлигидан бир триллион марта кўп нур тарқатади. Бундай галактикалар — астрономлар орасида ULIRG (ультра ёруғ инфрақизил галактикалар) номи билан машҳур бўлиб, уларда юлдуз ҳосил бўлиш жараёни йилигa 100 дан 1000 тача Қуёш массаси миқдорида кечади. Олимлар фикрича, бу турдаги галактикалар коинотдаги юлдузларнинг шаклланиши ва ривожланиш жараёнини чуқур англашда катта аҳамиятга эга.
H1413+117 деб номланган “Cloverleaf” квазари гравитацион линзаланиш сабаб тўрт марта кўпайиб кўринадиган, улкан энергия манбаидир. Япониялик тадқиқотчи Натсуки Ҳаяцу бошчилигидаги гуруҳ уни ALMA орқали ўрганар экан, кутилмаганда айнан шу квазар ортида яширин ҳолда турган янги галактикани аниқлади.
Олимлар таъкидлашича, бу галактика оптик нурда кўринмайди — у чанг қатлами билан тўлиқ қопланган, аммо субмиллиметр тўлқинларда жуда аниқ кузатилади. Бу каби яширин объектлар кўпинча ердаги телескоплар ёрдамида аниқланиши қийин бўлади, чунки уларнинг нурини чанг сўриб юборади.
Янги кашф этилган галактика “Cloverleaf”дан тахминан 6 ёйсония узоқликда, қизил силжиши эса 3,39 даражани ташкил этган. Тадқиқотчилар унинг молекуляр массасини 40–230 миллиард Қуёш массаси, қора туйнугини эса 0,1 миллиард Қуёш массаси атрофида деб баҳолашмоқда.
Бундан ташқари, галактиканинг инфрақизил ёрқинлиги 2,8 триллион Қуёш ёрқинлиги даражасига етган. Унинг энергетик фаоллиги шунчалик юқорики, бу ҳолат астрономлар томонидан “юлдуз портлаши босқичи” сифатида таърифланди.
Тадқиқотчиларнинг фикрича, ушбу ULIRG ҳали динамик жиҳатдан барқарор эмас — эҳтимол у молекуляр газга бой бўлган икки йирик галактиканинг тўқнашуви натижасида шаклланаётган бўлиши мумкин. Бу унинг келажакда фаол ядровий галактикага (AGN), ундан сўнг эса эллипссимон тузилмага айланиш эҳтимолини оширади.
Астрономлар қўшимча равишда галактиканинг молекуляр таркиби ва унинг ички динамикасини янада чуқурроқ ўрганиш учун янги кузатувлар режалаштирмоқда.
Эслатиб ўтамиз, яқинда Амстердам университети олимлари ҳам NASA’нинг TESS телескопи ёрдамида янги — TOI-2431 b номли сайёрани аниқлаганини маълум қилганди. Бу кашфиётлар коинотда ҳали кашф этилмаган сирлар нечоғлик кўп эканини яна бир бор тасдиқламоқда.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
