Аллергия – замонамизда энг кенг тарқалган соғлиқ муаммоларидан бири. Дунё аҳолиси орасида ҳар бешинчи одам аллергиядан азият чекади.
Бироқ кўпчилик қичишиш, бурун оқиши ёки тўсатдан чарчашнинг асл сабабини билмайди. Аллергияни қандай аниқлаш, сабабларини тушуниш ва соғликка зарар етказмасдан даволаш ҳақида ушбу мақолада сўз юритамиз.
Аллергия – бу инсон танасининг хавфсиз моддага нисбатан ўзига хос реакцияси. Айрим одамларда аллерген билан алоқада ҳеч қандай муаммо кузатилмаса, бошқаларда эса бир неча дақиқада кўз ёшланиши, йўтал ёки бурун оқиши пайдо бўлади.
Бу ҳолат иммунитетнинг чанғ, жун, озиқ-овқат сингари зарарсиз заррачаларни хавф сифатида қабул қилишидан келиб чиқади. Иммун тизимининг бундай реакция билан гистамин ажратиши аллергия белгилари – қичишиш, бурун оқиши, шиш ёки тошмаларни келтириб чиқаради.
Аллергиянинг ривожланишида ирсият муҳим роль ўйнайди. Агар ота-онадан бири аллергик бўлса, фарзандда аллергия хавфи деярли икки баробарга ортади.
Яна бир омил – ташқи муҳит: стресс, ифлосланган ҳаво, уйқу етишмаслиги, нотўғри овқатланиш ва сурункали касалликлар ҳам аллергия пайдо бўлишига таъсир қилади. Баъзан аллергия стресс ёки совуқ каби кутилмаган омилларга ҳам боғлиқ бўлади.
Масалан, кучли ҳиссиётлар туфайли терида тошмалар пайдо бўлиши ёки совуқ ҳавода қичишиш ва қизариш кузатилиши мумкин. Бу организмнинг ўзини огоҳлантириш усули.
Аллергияга қарши курашда уни эътиборсиз қолдирмаслик муҳим. Агар симптомлар такрорланса, шифокорга мурожаат қилиш керак.
Фақат мутахассис аллергиянинг аниқ сабабини аниқлаб, зарарсиз даволаш усулини тавсия эта олади. Аллергия белгиларига эътибор бериш лозим: қичишиш, тери тошиши, бурун оқиши, йўтал, кўз ёшланиши ва чарчоқ.
Баъзан тери қизариши, қуроқлашиши ва лаб ёки кўз қовоқларининг шиши кузатилади. Ог‘ир ҳолатларда нафас олиш қийинлашади.
Аллергиянинг турли турлари бор. Тери аллергияси қизил доғлар, тошмалар ва қичишиш билан ифодаланади.
Бундай ҳолат кўпинча ювиш воситалари, косметика ёки металл тақинчоқлар билан алоқада юзага келади. Озиқ-овқат аллергияси сут, тухум, ёнғоқ, балиқ, шоколад ва цитрус меваларга реакция кўринишида намоён бўлади.
Бу белгиларнинг олдини олиш учун аллергенларни аниқлаш ва уларнинг таъсирини камайтириш лозим. Аллергияни даволаш учун шифокорлар турли таҳлиллар ўтказади.
Энг кенг тарқалган усул – тери синовлари бўлиб, бунда аллерген моддалар микродозалари терига суртилади. Шунингдек, қон таҳлили орқали тананинг аллергенларга қанчалик сезгирлиги аниқланади.
Озиқ-овқат аллергиясини аниқлашда эса парҳез синови қўлланилади. Аллергияни даволашда замонавий тиббиёт бир нечта усулларни қўллайди.
Биринчи навбатда аллерген билан алоқани камайтириш керак. Мисол учун, уйда чангни камайтириш, тўшакларни синтетик материалларга алмаштириш ва тез-тез нам тозалаш ишларини ўтказиш тавсия этилади.
Аллергия симптомларини енгиллаштириш учун антигистамин дори воситалари қўлланилади. Ог‘ир ҳолатларда эса гормонал препаратлар тавсия қилинади, лекин уларни фақат шифокор назорати остида ишлатиш лозим.
Аллергияга қарши курашда энг муҳим қадам – иммунотерапия. Ушбу усул организмни аллергенларга аста-секин ўргатиб, узоқ муддатли натижа беради.
Шунингдек, соғлом турмуш тарзи, тўғри овқатланиш ва мунтазам жисмоний фаоллик аллергия симптомларини камайтиришга ёрдам беради. Ҳар қандай симптомларда шифокорга мурожаат қилишни унутманг, чунки ўз-ўзича даволаниш соғлиқ учун хавфли бўлиши мумкин.
