Allergiya – zamonamizda eng keng tarqalgan sog‘liq muammolaridan biri. Dunyo aholisi orasida har beshinchi odam allergiyadan aziyat chekadi.
Biroq ko‘pchilik qichishish, burun oqishi yoki to‘satdan charchashning asl sababini bilmaydi. Allergiyani qanday aniqlash, sabablarini tushunish va sog‘likka zarar yetkazmasdan davolash haqida ushbu maqolada so‘z yuritamiz.
Allergiya – bu inson tanasining xavfsiz moddaga nisbatan o‘ziga xos reaksiyasi. Ayrim odamlarda allergen bilan aloqada hech qanday muammo kuzatilmasa, boshqalarda esa bir necha daqiqada ko‘z yoshlanishi, yo‘tal yoki burun oqishi paydo bo‘ladi.
Bu holat immunitetning chang, jun, oziq-ovqat singari zararsiz zarrachalarni xavf sifatida qabul qilishidan kelib chiqadi. Immun tizimining bunday reaksiya bilan gistamin ajratishi allergiya belgilari – qichishish, burun oqishi, shish yoki toshmalarni keltirib chiqaradi.
Allergiyaning rivojlanishida irsiyat muhim rol o‘ynaydi. Agar ota-onadan biri allergik bo‘lsa, farzandda allergiya xavfi deyarli ikki barobarga ortadi.
Yana bir omil – tashqi muhit: stress, ifloslangan havo, uyqu yetishmasligi, noto‘g‘ri ovqatlanish va surunkali kasalliklar ham allergiya paydo bo‘lishiga ta’sir qiladi. Ba’zan allergiya stress yoki sovuq kabi kutilmagan omillarga ham bog‘liq bo‘ladi.
Masalan, kuchli hissiyotlar tufayli terida toshmalar paydo bo‘lishi yoki sovuq havoda qichishish va qizarish kuzatilishi mumkin. Bu organizmning o‘zini ogohlantirish usuli.
Allergiyaga qarshi kurashda uni e’tiborsiz qoldirmaslik muhim. Agar simptomlar takrorlansa, shifokorga murojaat qilish kerak.
Faqat mutaxassis allergiyaning aniq sababini aniqlab, zararsiz davolash usulini tavsiya eta oladi. Allergiya belgilarini aniqlash uchun umumiy simptomlarga e’tibor berish lozim: qichishish, teri toshishi, burun oqishi, yo‘tal, ko‘z yoshlanishi va charchoq.
Ba’zan teri qizarishi, quruqlashishi va lab yoki ko‘z qovoqlarining shishi kuzatiladi. Og‘ir holatlarda nafas olish qiyinlashadi.
Allergiyaning turli turlari bor. Teri allergiyasi qizil dog‘lar, toshmalar va qichishish bilan ifodalanadi.
Bunday holat ko‘pincha yuvish vositalari, kosmetika yoki metall taqinchoqlar bilan aloqada yuzaga keladi. Oziq-ovqat allergiyasi sut, tuxum, yong‘oq, baliq, shokolad va tsitrus mevalarga reaksiya ko‘rinishida namoyon bo‘ladi.
Bu belgilarning oldini olish uchun allergenlarni aniqlash va ularning ta’sirini kamaytirish lozim. Allergiyani davolash uchun shifokorlar turli tahlillar o‘tkazadi.
Eng keng tarqalgan usul – teri sinovlari bo‘lib, bunda allergen moddalar mikrodozalari teriga surtiladi. Shuningdek, qon tahlili orqali tananing allergenlarga qanchalik sezgirligi aniqlanadi.
Oziq-ovqat allergiyasini aniqlashda esa parhez sinovi qo‘llaniladi. Allergiyani davolashda zamonaviy tibbiyot bir nechta usullarni qo‘llaydi.
Birinchi navbatda allergen bilan aloqani kamaytirish kerak. Misol uchun, uyda changni kamaytirish, to‘shaklarni sintetik materiallarga almashtirish va tez-tez nam tozalash ishlarini o‘tkazish tavsiya etiladi.
Allergiya simptomlarini yengillashtirish uchun antihistamin dori vositalari qo‘llaniladi. Og‘ir holatlarda esa gormonal preparatlar tavsiya qilinadi, lekin ularni faqat shifokor nazorati ostida ishlatish lozim.
Allergiyaga qarshi kurashda eng muhim qadam – immunoterapiya. Ushbu usul organizmni allergenlarga asta-sekin o‘rgatib, uzoq muddatli natija beradi.
Shuningdek, sog‘lom turmush tarzi, to‘g‘ri ovqatlanish va muntazam jismoniy faollik allergiya simptomlarini kamaytirishga yordam beradi. Har qanday simptomlarda shifokorga murojaat qilishni unutmang, chunki o‘z-o‘zicha davolanish sog‘lik uchun xavfli bo‘lishi mumkin.
