Qisqa videolarga qaramlik va miyadagi o‘zgarishlar

Hozirgi zamonda qisqa videolar (masalan, TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts) ijtimoiy tarmoqlardagi eng ommabop kontentlardan biriga aylandi. Ular odamlarning kundalik hayotida katta o‘rin egallab, ko‘plab foydalanuvchilarda qaramlikka olib kelmoqda. Bu holatning inson miyasiga qanday ta’sir ko‘rsatishi tadqiqotchilar diqqat markazida.

Qisqa videolarga qaramlik nima?

Qisqa videolarga qaramlik bu doimiy ravishda yangi kontent ko‘rish istagi, videolarni tomosha qilishni to‘xtatish qiyinligi va real hayotdagi vazifalarni chetga surib qo‘yish bilan tavsiflanadi. Bunday videolar odatda 15-60 sekund davom etadi va insonni tez vaqtda o‘zini qiziqtirgan ma’lumot bilan ta’minlaydi.

Miyadagi o‘zgarishlar

1. Dofamin chiqarilishi ortishi
Qisqa videolar miyada dofamin – lazzat va rag‘bat gormonining ko‘proq ishlab chiqarilishiga sabab bo‘ladi. Bu videolarning har biri qiziqarli ma’lumot yoki zavqlantiruvchi effektni taqdim qilgani uchun, inson doimiy ravishda yana va yana ko‘rish istagini his qiladi. Bu holat dofamin chiqarilishining muvozanatsizligiga olib kelib, boshqa faoliyatlardan zavq olish qiyinlashadi.

2. E’tibor qaratish qobiliyatining kamayishi
Tezkor kontent miyani tez o‘zgaradigan ma’lumotlarga ko‘niktiradi. Bu esa e’tibor qaratish qobiliyatini (attention span) pasaytirishi mumkin. Uzoq muddatli konsentratsiya talab qiluvchi ishlar bilan shug‘ullanish (kitob o‘qish, ish rejasini tuzish) qiyinlashib boradi.

3. Xotiraga ta’sir
Qisqa videolarning tezkor xarakteri tufayli, miyada ma’lumotni chuqur qayta ishlash jarayoni susayadi. Bu esa insonning ma’lumotni uzoq muddatga saqlash qobiliyatini kamaytiradi. Foydalanuvchilar ko‘rgan kontentni tez unutadi.

4. Qaror qabul qilish jarayonining o‘zgarishi
Miya tezkor va oson zavqni istashga o‘rganadi. Bu esa oddiy hayotiy masalalarni hal qilishda shoshqaloqlik va sabrsizlikni kuchaytirishi mumkin. Inson murakkab qarorlarni tez qabul qilishga moyil bo‘lib, uzoq o‘ylashga sabrsizlik bilan yondashishi ehtimoli ortadi.

5. Raqamli stress va charchoq
Doimiy ravishda videolarni tomosha qilish miyani ortiqcha stimullantirib, kognitiv charchoqqa olib kelishi mumkin. Bu holat depressiya, stress va uyqu buzilishlari kabi muammolarni keltirib chiqaradi.

Qanday qilib qaramlikni oldini olish mumkin?

1. [b]Vaqtni nazorat qilish
Qisqa videolarni tomosha qilish uchun maxsus vaqt ajrating va bu limitni saqlang. Miyani ortiqcha yuklamaslik uchun qisqa tanaffuslar qilishni yo‘lga qo‘ying.

2. Kontentni maqsadli tanlash
Foydali va ma’naviy rivojlanishga yordam beruvchi kontentlarni afzal ko‘ring.

3. Jismoniy faollikka e’tibor berish
Tezkor kontentdan uzoqlashish uchun jismoniy mashg‘ulotlar yoki tabiat quchog‘ida vaqt o‘tkazishni odat qiling.

4. Real hayot faoliyatlariga ustunlik berish
Haqiqiy do‘stlar bilan muloqot qilish, yangi mashg‘ulotlarni o‘rganish yoki ish bilan band bo‘lish miyaning sog‘lom holatini saqlashga yordam beradi.

Xulosa
Qisqa videolar zamonaviy hayotning ajralmas qismiga aylanmoqda. Biroq, ularning inson miyasiga ko‘rsatadigan ta’siri to‘g‘risida xabardor bo‘lish va buning oldini olish uchun choralar ko‘rish muhim. Balansli foydalanish va ongli ravishda kontent tanlash orqali miyaning sog‘lom faoliyatini ta’minlash mumkin. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring