Қисқа видеоларга қарамлик ва миядаги ўзгаришлар

Ҳозирги замонда қисқа видеолар (масалан, TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts) ижтимоий тармоқлардаги энг оммабоп контентлардан бирига айланди. Улар одамларнинг кундалик ҳаётида катта ўрин эгаллаб, кўплаб фойдаланувчиларда қарамликка олиб келмоқда. Бу ҳолатнинг инсон миясига қандай таъсир кўрсатиши тадқиқотчилар диққат марказида.

Қисқа видеоларга қарамлик нима?

Қисқа видеоларга қарамлик бу доимий равишда янги контент кўриш истаги, видеоларни томоша қилишни тўхтатиш қийинлиги ва реал ҳаётдаги вазифаларни четга суриб қўйиш билан тавсифланади. Бундай видеолар одатда 15-60 секунд давом этади ва инсонни тез вақтда ўзини қизиқтирган маълумот билан таъминлайди.

Миядаги ўзгаришлар

1. Дофамин чиқарилиши ортиши
Қисқа видеолар мияда дофамин – лаззат ва рағбат гормонининг кўпроқ ишлаб чиқарилишига сабаб бўлади. Бу видеоларнинг ҳар бири қизиқарли маълумот ёки завқлантирувчи эффектни тақдим қилгани учун, инсон доимий равишда яна ва яна кўриш истагини ҳис қилади. Бу ҳолат дофамин чиқарилишининг мувозанатсизлигига олиб келиб, бошқа фаолиятлардан завқ олиш қийинлашади.

2. Эътибор қаратиш қобилиятининг камайиши
Тезкор контент мияни тез ўзгарадиган маълумотларга кўниктиради. Бу эса эътибор қаратиш қобилиятини (attention span) пасайтириши мумкин. Узоқ муддатли концентрация талаб қилувчи ишлар билан шуғулланиш (китоб ўқиш, иш режасини тузиш) қийинлашиб боради.

3. Хотирага таъсир
Қисқа видеоларнинг тезкор характери туфайли, мияда маълумотни чуқур қайта ишлаш жараёни сусаяди. Бу эса инсоннинг маълумотни узоқ муддатга сақлаш қобилиятини камайтиради. Фойдаланувчилар кўрган контентни тез унутади.

4. Қарор қабул қилиш жараёнининг ўзгариши
Мия тезкор ва осон завқни исташга ўрганади. Бу эса оддий ҳаётий масалаларни ҳал қилишда шошқалоқлик ва сабрсизликни кучайтириши мумкин. Инсон мураккаб қарорларни тез қабул қилишга мойил бўлиб, узоқ ўйлашга сабрсизлик билан ёндашиши эҳтимоли ортади.

5. Рақамли стресс ва чарчоқ
Доимий равишда видеоларни томоша қилиш мияни ортиқча стимуллантириб, когнитив чарчоққа олиб келиши мумкин. Бу ҳолат депрессия, стресс ва уйқу бузилишлари каби муаммоларни келтириб чиқаради.

Қандай қилиб қарамликни олдини олиш мумкин?

1. [b]Вақтни назорат қилиш
Қисқа видеоларни томоша қилиш учун махсус вақт ажратинг ва бу лимитни сақланг. Мияни ортиқча юкламаслик учун қисқа танаффуслар қилишни йўлга қўйинг.

2. Контентни мақсадли танлаш
Фойдали ва маънавий ривожланишга ёрдам берувчи контентларни афзал кўринг.

3. Жисмоний фаолликка эътибор бериш
Тезкор контентдан узоқлашиш учун жисмоний машғулотлар ёки табиат қучоғида вақт ўтказишни одат қилинг.

4. Реал ҳаёт фаолиятларига устунлик бериш
Ҳақиқий дўстлар билан мулоқот қилиш, янги машғулотларни ўрганиш ёки иш билан банд бўлиш миянинг соғлом ҳолатини сақлашга ёрдам беради.

Хулоса
Қисқа видеолар замонавий ҳаётнинг ажралмас қисмига айланмоқда. Бироқ, уларнинг инсон миясига кўрсатадиган таъсири тўғрисида хабардор бўлиш ва бунинг олдини олиш учун чоралар кўриш муҳим. Балансли фойдаланиш ва онгли равишда контент танлаш орқали миянинг соғлом фаолиятини таъминлаш мумкин. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг