Global moliya bozorlari silkinmoqda: AQShning xarajatlar to‘g‘risidagi qonuni va tarif siyosati

Jahon moliya bozorlarida notinchlik kuchaymoqda. AQSh Prezidenti Donald Trumpning katta miqdordagi davlat xarajatlarini ko‘zda tutgan qonun loyihasini imzolashi va 9-iyulgacha xalqaro savdo kelishuvlariga erishish bo‘yicha belgilangan muhim muddat yaqinlashayotgani investorlar orasida xavotir uyg‘otmoqda. Bu vaziyat O‘zbekiston kabi tashqi savdoga tayanadigan rivojlanayotgan iqtisodiyotlar uchun muhim ahamiyatga ega.

AQSh Kongressi 869 betdan iborat yirik xarajatlar to‘g‘risidagi qonunni tasdiqladi. Ushbu qonun yordamida AQSh hukumati defolt (qarzni to‘lay olmaslik) holatidan saqlanib qoldi, ammo u davlat qarzini kamida 3.4 trillion dollarga oshiradi. Xarajatlarning asosiy yo‘nalishlari – harbiy sektor va chegara xavfsizligi.

Mazkur qonun investorlar orasida inflyatsiya va moliyaviy barqarorlikka oid xavotirlarni kuchaytirdi. AQSh dollari yirik valyutalar qarshisida zaiflashib, 96.94 indeks darajasigacha tushdi — bu esa 1973-yildan beri eng yomon yarim yillik natijalardan biridir.

Prezident Trump 9-iyulgacha AQSh bilan savdo qiluvchi davlatlar bilan ikki tomonlama savdo kelishuvlarini imzolash niyatida. Aks holda, ushbu davlatlar AQSh bozoriga eksport qilinadigan mahsulotlar bo‘yicha yuqori tariflarga duch kelishi mumkin.

Hozircha AQSh faqat Vyetnam bilan yangi kelishuvga erishgan, Xitoy va Buyuk Britaniya bilan esa faqat doirasal (framework) kelishuvlar mavjud. Hindiston bilan muzokaralar yakuniga yetmoqda, biroq Yaponiya va Janubiy Koreya bilan bo‘lgan muzokaralar deyarli to‘xtab qolgan.

Yevropa birjalari, xususan, STOXX 600 indeksi 0.5% ga kamaydi. AQShda esa bozorlar mustaqillik kuni (4-iyul) munosabati bilan yopilgan bo‘lsa-da, S&P 500 fyucherslari 0.6% pasaygan.

Osiyo bozorlarida ham xavotir mavjud. Yaponiya va Janubiy Koreyada eksportga yo‘naltirilgan aksiyalar qiymati pasaydi. Bu holat mintaqaviy iqtisodiy faollikni pasaytirishi mumkin.

O‘zbekistonning asosiy savdo hamkorlaridan biri – Xitoy, yana biri – Janubiy Koreya. AQShning ushbu davlatlarga nisbatan tarif siyosatini kuchaytirishi global ta’minot zanjirlariga ta’sir ko‘rsatib, narxlar va yetkazib berish muddatlariga o‘zgarishlar kiritishi mumkin. Bu holat O‘zbekiston korxonalari uchun import va eksport xarajatlarining o‘zgarishiga olib keladi.

Bundan tashqari, AQShning yirik xarajatlar qilishi dunyo bo‘ylab inflyatsiyani kuchaytirishi mumkin. Bu esa Markaziy banklarning foiz stavkalarini ko‘tarishiga sabab bo‘ladi, bu esa kreditlar narxiga ta’sir qiladi. Rivojlanayotgan mamlakatlar, xususan O‘zbekiston uchun xorijiy investitsiyalarni jalb etish sharoitlari murakkablashishi mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!