Ўзбекистонда сўнгги йилларда экспорт сиёсатининг кенгайиши ва янги бозорлар сари қаратилаётгани мутахассислар томонидан юқори баҳоланмоқда. Айниқса, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари — хусусан, мева-сабзавотлар экспорти соҳасидаги ижобий ўзгаришлар мамлакат иқтисодиётида янги босқич бошланганини кўрсатмоқда.
ИМРИ (Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази) маълумотларига кўра, 2019–2024 йиллар оралиғида Ўзбекистон ўзининг мева-сабзавот маҳсулотларини дунёнинг 73 та мамлакатига экспорт қилган. Бу рақам 2019 йилдаги кўрсаткичга нисбатан 5 та давлатга кўпдир.
Бундай кўтарилиш, биринчи навбатда, сифат стандартларига қўйилаётган талаблар ошгани, маҳсулотлар халқаро талабларга мослаштирилгани ва логистика тизимининг яхшиланганидан дарак беради. Иқтисодчилар бу ҳолатни Ўзбекистоннинг халқаро рақобатбардош бозорларга босқичма-босқич чиқиб бораётгани билан изоҳлашмоқда.
Шу билан бирга, экспорт географияси кенгайганига қарамай, ҳали ҳам деярли барча ҳажм бешта асосий харидорга тўғри келмоқда. Яъни экспортнинг мутлақ қисми айни шундай етакчи мамлакатлар ҳиссасига тўғри келмоқда.
2024 йил якунига кўра, ушбу бешликнинг умумий улуши 71,7 фоизни ташкил этди. Солиштириш учун айтилса, 2022 йилда ушбу кўрсаткич 83,8 фоизга етган ва бу энг юқори чўққи бўлган.
Мутахассисларнинг таҳлилига кўра, Россия ҳануз энг йирик харидор сифатида қолмоқда. 2024 йилда мамлакатимиздан жўнатилган сабзавот ва меваларнинг 38,7 фоизи айни мана шу давлат ҳиссасига тўғри келган. Ундан кейинги ўринларда Покистон — 13,5 фоиз, Қозоғистон — 12,6 фоиз билан қайд этилган. Хитой 8,9 фоиз, Афғонистон эса 8 фоиз билан бешликни якунлаган.
Қизиғи шундаки, МДҲ давлатларига экспорт улуши 69,4 фоиздан 57,7 фоизгача пасайган. Бу эса, Ўзбекистон бошқа минтақавий бозорларга ҳам жиддий эътибор қаратаётганини кўрсатади.
Айниқса, Европа Иттифоқи мамлакатларига экспорт улуши 2019 йилдаги 2,1 фоиздан 2024 йилда 2,4 фоизгача ошгани эътиборга молик. Бу рақам кўзга кўринарли даражада катта бўлмаса-да, сифатга бўлган эътибор ва экспорт йўналишларидаги узлуксиз диверсификация жараёнини акс эттиради.
ИМРИ томонидан ҳисоблаб чиқилган географик диверсификация индекси мамлакатда экспортнинг барқарор ва кенгайишга мойил йўналишда ривожланаётганини кўрсатди. Бу индекс, аслида, қанча турли йўналишга маҳсулот етказиб берилаётганини баҳолайди.
Ҳар бир янги мамлакат — бу янги бозор, янги стандарт, янги талаб деганидир. Ўзбекистон мана шундай талабчан бозорларга қадам ташлаётган экан, демак, маҳсулот сифатининг ўсиши, қадоқлаш стандартларининг яхшиланиши, логистика ва сақлаш инфратузилмасининг ривожланиши сингари омиллар ҳам ўзаро боғлиқ тарзда юқори суръатда ривожланмоқда.
Европа бозорлари халқаро савдо муҳитида энг мураккаб ва танловчан бўлиб ҳисобланади. У ердаги санитария, фитосанитария ва экологик стандартлар жуда юқори. Ўзбекистон бу синовли талабларга жавоб бераётгани, албатта, ижобий кўрсаткич.
Мутахассислар фикрича, мева-сабзавот секторидаги тарғибот ишларини кенгайтириш, янги ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйиш, сертификатлаш жараёнларини соддалаштириш орқали экспорт ҳажмини янада ошириш мумкин. Айниқса, органик маҳсулотлар экспортини кўзловчи янги стратегиялар ишлаб чиқилса, Европа бозоридаги улуш янада кенгайиши мумкин.
Шунингдек, логистика бўйича замонавий ёндашувлар, агротехникал ривожланишлар, халқаро кўргазмаларда фаол иштирок ҳам Ўзбекистоннинг “экспорт харитаси”ни янада кенгайтиришда муҳим аҳамиятга эга бўлади.
Хулоса қилиб айтганда, ҳозирча асосий харидорлар сафида Россия, Покистон, Қозоғистон каби мамлакатлар етакчи бўлиб қолмоқда. Бироқ экспортнинг географияси аста-секин янгиланмоқда ва бу жараён сифат, рақобатбардошлик, халқаро талабларга мослик каби кўрсаткичлар орқали амалга ошмоқда. Европа бозори сари қадамлар шунчаки статистика эмас — бу стратегик ҳаракатдир.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босинг Мавзуга оид янгиликлар
