Британия ва Франция Украина учун тинчлик режасини тайёрламоқда

^{Фото: Getty Images}
Буюк Британия бош вазири Кир Стармер Европа давлатларининг Украинадаги вазият бўйича саммити бошланишидан олдин Буюк Британия ва Франция Украина билан «ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш режаси» устида ишлаши, кейин эса уни Қўшма Штатлар билан муҳокама қилишини айтди.

Европанинг энг йирик давлатлари раҳбарлари иштирокидаги Лондон саммити Украина президенти Володимир Зеленскийнинг Оқ уйда Доналд Трамп билан оммавий жанжалидан икки кун ўтиб бўлиб ўтмоқда.

Европа етакчилари АҚШ томонидан Киевга ҳарбий ёрдамни тўхтатиш таҳдиди ва Киев ва Вашингтон ўртасидаги муносабатлар кескин совуқлашиши фонида Украинани қўллаб-қувватлашни давом эттириш ва урушни тўхтатиш бўйича қадамларни муҳокама қилиши кутилмоқда.

^{Франция ва Буюк Британия Украинага тинчликпарвар кучларни юборишга тайёрлигини билдирган, бироқ улар АҚШдан ёрдам сўрамоқда - Россия эса бу режага қатъиян қарши.}
Стармер BBC учун интервюсида ҳозир унинг «асосий мақсади» Зеленский ва Трамп ўртасида «кўприк» бўлиш эканини айтди.

Бош вазирнинг айтишича, Оқ уйнинг Овал кабинетидаги можародан кўп ўтмай, у АҚШ президентига ҳам, Украина президентига ҳам қўнғироқ қилган. «Менинг реакциям шундай эди: биз кўприклар қуришимиз керак, биргаликда ишлаш йўлини топишимиз керак. Чунки нима бўлганда ҳам биз уч йиллик қонли можарони бошдан кечирдик ва энди мустаҳкам тинчликка эришишимиз керак», — деган Стармер.

Стармер Украинада тинчликни таъминлаш учун зарур бўлган учта асосий шартни санаб ўтди — Киевнинг кучли позицияси, Европанинг хавфсизлик кафолати ва Америка қўллаб-қувватлови. «Барбод бўладиган битим бўлиши керак эмас ва айнан шу Зеленскийни ташвишга солмоқда», — дея қўшимча қилади у.

Стармер Зеленский «Оқ уйда нотўғри иш қилди» деб ҳисобламаслигини айтди. Аммо АҚШ президенти ҳам, унинг фикрича, ҳақиқатан ҳам Украинада мустаҳкам тинчликка эришмоқчи. У АҚШнинг амалдаги президентига ишониш мумкинлигига ишонасизми, деган тўғридан тўғри саволга «ҳа» деб жавоб қайтарган.

Шунингдек, у Зеленскийга ҳам ишониш мумкинлиги, аммо Россия президенти Владимир Путинга эса ишониб бўлмаслиги ва айнан шунинг учун АҚШ ҳар қандай тинчлик битими учун хавфсизлик кафолатларини тақдим этиши кераклигини таъкидлади.

АҚШ ва Украина ўртасидаги музокараларда ҳам асосий тўсиқ Зеленский талаб қилган хавфсизлик кафолатлари бўлди.

Трамп ҳозирча Россия ўт очишни тўхтатиш тўғрисидаги келишувни бузган тақдирда уни тийиб туриш бўйича аниқ чораларни белгилаб қўйишдан бош тортмоқда.

Америка президенти агар Украина АҚШ билан табиий ресурсларни биргаликда ўзлаштириш бўйича келишув имзолашга рози бўлса, бу Украина ҳудудига Америка компанияларини олиб келиши – шунда Кремл шартномани бузишга журъат эта олмаслигини таъкидламоқда. Киев ва Ғарбнинг бошқа давлатлари эса бундай аргументларга ишонмайди.

«Мен келишув бўлиши кераклиги, жанговар ҳаракатларни тўхтатиш кераклиги ва кейин бу келишувни ҳимоя қилиш кераклиги тарафдориман, чунки барча эҳтимолий сценарийларнинг энг ёмони – бу вақтинчалик пауза, кейин эса Путин яна қайтиши», — деди Стармер BBC’га.

Россия «кўнгиллилар коалицияси»га қарши

Лондон саммитининг асосий мавзуларидан бири Украинага Европа тинчликпарвар кучларини юбориш масаласи бўлиши кутилмоқда. Стармернинг сўзларига кўра, тинчлик битими имзолангудек бўлса, Буюк Британия ва Франция Украинага хавфсизлик кафолатларини тақдим этиш учун «кўнгиллилар коалицияси»ни тузади. Икки мамлакат ҳам АҚШ томонидан хавфсизлик кафолатлари тақдим этилиш шарти билан Украинага тинчликпарвар кучларни юборишга тайёр.

Зеленскийнинг Трамп билан музокаралари муваффақиятсизликка учраганидан сўнг, Европа давлатлари ташаббусни ўз қўлларига олишга тайёр, деди Британия бош вазири якшанба куни эрталаб BBC билан суҳбатда.

«Буюк Британия, шунингдек, Франция ва эҳтимол, бошқа бир ёки икки давлат Украина билан биргаликда ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш режаси устида ишлайди, шундан сўнг биз бу режани Қўшма Штатлар билан муҳокама қиламиз», – деди Стармер.

^{Стармер дастлаб Италия бош вазири Жоржиа Мелони билан учрашди}
Шу билан бирга, бош вазир Европа хавфсизлик кафолатлари «кўнгиллилар коалицияси» томонидан тақдим этилиши кераклигини айтди.

Россия Украинага Европа қўшинларини юборишга кескин эътироз билдиришда давом этмоқда — бу ҳақда якшанба куни эрталаб Россия ТИВ раҳбари Сергей Лавров яна бир бор маълум қилди.

Унинг сўзларига кўра, Украинада европалик тинчликпарвар кучлар пайдо бўлиши Россия учун «инқирознинг асл сабаблари» йўқолмаслигини англатади.

Лавровнинг айтишича, Россия томони учун «Европада Украина учун тинчликпарвар кучлар ҳақидаги мунозара сурбетлик, Киевни Россияга қарши урушга „ўргатиш“ни давом эттиришдир».

«Ғарбдагилар Украина ҳудуди ва рус тили Европа тинчликпарвар кучлари томонидан назоратга олинса, бу билан нима бўлишини тушунтириб бера олмайди», — деди у (барча иқтибослар ТАСС агентлигидан).

Саммитга кимлар келди?

Саммитда Володимир Зеленский, Франция президенти Эммануэл Макрон, Германия канцлери Олаф Шолц ва Канада бош вазири Жастин Трюдо иштирок этмоқда.

^{Урсула фон дер Ляйен ва Кир Стармер саммит арафасида. Фото: EPA}
Учрашувга Дания, Нидерландия, Норвегия, Полша, Испания, Финландия, Швеция, Чехия ва Руминия етакчилари, шунингдек, Туркия ташқи ишлар вазири ҳам келган.

Полша бош вазири Доналд Туск Лондондаги саммитга жўнаб кетишдан олдин Украина ҳеч қандай қўшимча шартларсиз унинг мамлакатини қўллаб-қувватлашига умид қилиши мумкинлигини айтди.

АҚШнинг Украина бўйича позицияси «бизники каби аниқ эмас» деган «муайян дилемма» бор, деди Туск. «Аммо биз бу дилеммани енгиб ўтишимиз керак», - дея қўшимча қилди у ва Полшанинг ҳозирда «АҚШ билан ажойиб муносабатлари» борлиги ва келажакда уларни «мустаҳкамлаши»ни таъкидлади.

Шу билан бирга, Полша «ҳеч қандай „лекин“сиз» Украина томонида», деди Туск.

У, шунингдек, саммит давомида Европа Иттифоқининг шарқий қанотида - Финландия, Болтиқбўйи мамлакатлари ва Полшада Европа қўшинлари сонини кўпайтиришни таклиф қилишини таъкидлади.

Шунингдек, саммитга НАТО бош котиби Марк Рютте, Европа комиссияси раҳбари Урсула фон дер Ляен ва ЕИ кенгаши раҳбари Антонио Кошта ҳам таклиф этилган.

«Мен Европанинг Украинани доимий қўллаб-қувватлашини таъкидлаш учун Лондонга кетяпман, бу Украинада адолатли ва мустаҳкам тинчликка олиб келиши мумкин, — дейилади Урсула фон дер Ляеннинг X ижтимоий тармоғидаги хабарида. — Тинчликка йўл — бу куч. Заифлик янада каттароқ урушни келтириб чиқаради. Биз Украинани қўллаб-қувватлаймиз, шу билан бирга Европа мудофаасини кучайтирамиз».

Куннинг биринчи ярмида Стармер Даунинг-стритда Италия бош вазири Жоржиа Мелонини қабул қилди, сўнг саммитга йўл олди.

Кузатувчилар таъкидлашича, Мелони нозик вазиятга тушиб қолган. У Трамп маъмуриятига яқин ва АҚШ президенти унга бир неча бор ўз миннатдорчилигини билдирган.

У Трамп билан келишмовчиликдан кейин ижтимоий тармоқларда Зеленскийни қўллаб-қувватлаган бошқа Европа Иттифоқи етакчиларига қўшилмади. Аммо Мелони 2022 йилда ҳокимиятга келганидан бери Украинани Россияга қарши курашда изчил қўллаб-қувватлаб келмоқда. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг