Britaniya va Fransiya Ukraina uchun tinchlik rejasini tayyorlamoqda

^{Foto: Getty Images}
Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer Yevropa davlatlarining Ukrainadagi vaziyat bo‘yicha sammiti boshlanishidan oldin Buyuk Britaniya va Fransiya Ukraina bilan «harbiy harakatlarni to‘xtatish rejasi» ustida ishlashi, keyin esa uni Qo‘shma Shtatlar bilan muhokama qilishini aytdi.

Yevropaning eng yirik davlatlari rahbarlari ishtirokidagi London sammiti Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiyning Oq uyda Donald Tramp bilan ommaviy janjalidan ikki kun o‘tib bo‘lib o‘tmoqda.

Yevropa yetakchilari AQSH tomonidan Kiyevga harbiy yordamni to‘xtatish tahdidi va Kiyev va Vashington o‘rtasidagi munosabatlar keskin sovuqlashishi fonida Ukrainani qo‘llab-quvvatlashni davom ettirish va urushni to‘xtatish bo‘yicha qadamlarni muhokama qilishi kutilmoqda.

^{Fransiya va Buyuk Britaniya Ukrainaga tinchlikparvar kuchlarni yuborishga tayyorligini bildirgan, biroq ular AQSHdan yordam so‘ramoqda - Rossiya esa bu rejaga qat’iyan qarshi.}
Starmer BBC uchun intervyusida hozir uning «asosiy maqsadi» Zelenskiy va Tramp o‘rtasida «ko‘prik» bo‘lish ekanini aytdi.

Bosh vazirning aytishicha, Oq uyning Oval kabinetidagi mojarodan ko‘p o‘tmay, u AQSH prezidentiga ham, Ukraina prezidentiga ham qo‘ng‘iroq qilgan. «Mening reaksiyam shunday edi: biz ko‘priklar qurishimiz kerak, birgalikda ishlash yo‘lini topishimiz kerak. Chunki nima bo‘lganda ham biz uch yillik qonli mojaroni boshdan kechirdik va endi mustahkam tinchlikka erishishimiz kerak», — degan Starmer.

Starmer Ukrainada tinchlikni ta’minlash uchun zarur bo‘lgan uchta asosiy shartni sanab o‘tdi — Kiyevning kuchli pozitsiyasi, Yevropaning xavfsizlik kafolati va Amerika qo‘llab-quvvatlovi. «Barbod bo‘ladigan bitim bo‘lishi kerak emas va aynan shu Zelenskiyni tashvishga solmoqda», — deya qo‘shimcha qiladi u.

Starmer Zelenskiy «Oq uyda noto‘g‘ri ish qildi» deb hisoblamasligini aytdi. Ammo AQSH prezidenti ham, uning fikricha, haqiqatan ham Ukrainada mustahkam tinchlikka erishmoqchi. U AQSHning amaldagi prezidentiga ishonish mumkinligiga ishonasizmi, degan to‘g‘ridan to‘g‘ri savolga «ha» deb javob qaytargan.

Shuningdek, u Zelenskiyga ham ishonish mumkinligi, ammo Rossiya prezidenti Vladimir Putinga esa ishonib bo‘lmasligi va aynan shuning uchun AQSH har qanday tinchlik bitimi uchun xavfsizlik kafolatlarini taqdim etishi kerakligini ta’kidladi.

AQSH va Ukraina o‘rtasidagi muzokaralarda ham asosiy to‘siq Zelenskiy talab qilgan xavfsizlik kafolatlari bo‘ldi.

Tramp hozircha Rossiya o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risidagi kelishuvni buzgan taqdirda uni tiyib turish bo‘yicha aniq choralarni belgilab qo‘yishdan bosh tortmoqda.

Amerika prezidenti agar Ukraina AQSH bilan tabiiy resurslarni birgalikda o‘zlashtirish bo‘yicha kelishuv imzolashga rozi bo‘lsa, bu Ukraina hududiga Amerika kompaniyalarini olib kelishi – shunda Kreml shartnomani buzishga jur’at eta olmasligini ta’kidlamoqda. Kiyev va G‘arbning boshqa davlatlari esa bunday argumentlarga ishonmaydi.

«Men kelishuv bo‘lishi kerakligi, jangovar harakatlarni to‘xtatish kerakligi va keyin bu kelishuvni himoya qilish kerakligi tarafdoriman, chunki barcha ehtimoliy ssenariylarning eng yomoni – bu vaqtinchalik pauza, keyin esa Putin yana qaytishi», — dedi Starmer BBC'ga.

Rossiya «ko‘ngillilar koalitsiyasi»ga qarshi

London sammitining asosiy mavzularidan biri Ukrainaga Yevropa tinchlikparvar kuchlarini yuborish masalasi bo‘lishi kutilmoqda. Starmerning so‘zlariga ko‘ra, tinchlik bitimi imzolangudek bo‘lsa, Buyuk Britaniya va Fransiya Ukrainaga xavfsizlik kafolatlarini taqdim etish uchun «ko‘ngillilar koalitsiyasi»ni tuzadi. Ikki mamlakat ham AQSH tomonidan xavfsizlik kafolatlari taqdim etilish sharti bilan Ukrainaga tinchlikparvar kuchlarni yuborishga tayyor.

Zelenskiyning Tramp bilan muzokaralari muvaffaqiyatsizlikka uchraganidan so‘ng, Yevropa davlatlari tashabbusni o‘z qo‘llariga olishga tayyor, dedi Britaniya bosh vaziri yakshanba kuni ertalab BBC bilan suhbatda.

«Buyuk Britaniya, shuningdek, Fransiya va ehtimol, boshqa bir yoki ikki davlat Ukraina bilan birgalikda harbiy harakatlarni to‘xtatish rejasi ustida ishlaydi, shundan so‘ng biz bu rejani Qo‘shma Shtatlar bilan muhokama qilamiz», – dedi Starmer.

^{Starmer dastlab Italiya bosh vaziri Jorjia Meloni bilan uchrashdi}
Shu bilan birga, bosh vazir Yevropa xavfsizlik kafolatlari «ko‘ngillilar koalitsiyasi» tomonidan taqdim etilishi kerakligini aytdi.

Rossiya Ukrainaga Yevropa qo‘shinlarini yuborishga keskin e’tiroz bildirishda davom etmoqda — bu haqda yakshanba kuni ertalab Rossiya TIV rahbari Sergey Lavrov yana bir bor ma’lum qildi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Ukrainada yevropalik tinchlikparvar kuchlar paydo bo‘lishi Rossiya uchun «inqirozning asl sabablari» yo‘qolmasligini anglatadi.

Lavrovning aytishicha, Rossiya tomoni uchun «Yevropada Ukraina uchun tinchlikparvar kuchlar haqidagi munozara surbetlik, Kiyevni Rossiyaga qarshi urushga „o‘rgatish“ni davom ettirishdir».

«G‘arbdagilar Ukraina hududi va rus tili Yevropa tinchlikparvar kuchlari tomonidan nazoratga olinsa, bu bilan nima bo‘lishini tushuntirib bera olmaydi», — dedi u (barcha iqtiboslar TASS agentligidan).

Sammitga kimlar keldi?

Sammitda Volodimir Zelenskiy, Fransiya prezidenti Emmanuel Makron, Germaniya kansleri Olaf Shols va Kanada bosh vaziri Jastin Tryudo ishtirok etmoqda.

^{Ursula fon der Lyayen va Kir Starmer sammit arafasida. Foto: EPA}
Uchrashuvga Daniya, Niderlandiya, Norvegiya, Polsha, Ispaniya, Finlandiya, Shvetsiya, Chexiya va Ruminiya yetakchilari, shuningdek, Turkiya tashqi ishlar vaziri ham kelgan.

Polsha bosh vaziri Donald Tusk Londondagi sammitga jo‘nab ketishdan oldin Ukraina hech qanday qo‘shimcha shartlarsiz uning mamlakatini qo‘llab-quvvatlashiga umid qilishi mumkinligini aytdi.

AQSHning Ukraina bo‘yicha pozitsiyasi «bizniki kabi aniq emas» degan «muayyan dilemma» bor, dedi Tusk. «Ammo biz bu dilemmani yengib o‘tishimiz kerak», - deya qo‘shimcha qildi u va Polshaning hozirda «AQSH bilan ajoyib munosabatlari» borligi va kelajakda ularni «mustahkamlashi»ni ta’kidladi.

Shu bilan birga, Polsha «hech qanday „lekin“siz» Ukraina tomonida», dedi Tusk.

U, shuningdek, sammit davomida Yevropa Ittifoqining sharqiy qanotida - Finlandiya, Boltiqbo‘yi mamlakatlari va Polshada Yevropa qo‘shinlari sonini ko‘paytirishni taklif qilishini ta’kidladi.

Shuningdek, sammitga NATO bosh kotibi Mark Ryutte, Yevropa komissiyasi rahbari Ursula fon der Lyayen va YEI kengashi rahbari Antonio Koshta ham taklif etilgan.

«Men Yevropaning Ukrainani doimiy qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlash uchun Londonga ketyapman, bu Ukrainada adolatli va mustahkam tinchlikka olib kelishi mumkin, — deyiladi Ursula fon der Lyayenning X ijtimoiy tarmog‘idagi xabarida. — Tinchlikka yo‘l — bu kuch. Zaiflik yanada kattaroq urushni keltirib chiqaradi. Biz Ukrainani qo‘llab-quvvatlaymiz, shu bilan birga Yevropa mudofaasini kuchaytiramiz».

Kunning birinchi yarmida Starmer Dauning-stritda Italiya bosh vaziri Jorjia Melonini qabul qildi, so‘ng sammitga yo‘l oldi.

Kuzatuvchilar ta’kidlashicha, Meloni nozik vaziyatga tushib qolgan. U Tramp ma’muriyatiga yaqin va AQSH prezidenti unga bir necha bor o‘z minnatdorchiligini bildirgan.

U Tramp bilan kelishmovchilikdan keyin ijtimoiy tarmoqlarda Zelenskiyni qo‘llab-quvvatlagan boshqa Yevropa Ittifoqi yetakchilariga qo‘shilmadi. Ammo Meloni 2022 yilda hokimiyatga kelganidan beri Ukrainani Rossiyaga qarshi kurashda izchil qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring