Кембриж олимлари: Ижтимоий тармоқлар ўсмирларнинг руҳий саломатлигига қандай таъсир қилади?

Бугунги кунда ижтимоий тармоқлар ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурди. Лекин ушбу тармоқларда ўтказилаётган вақт ўсмирларнинг руҳий соғлиғига қандай таъсир кўрсатмоқда? Бу саволга жавоб топиш мақсадида Кембриж университети олимлари кенг қамровли тадқиқот ўтказишди.

Уларнинг аниқлашича, руҳий касалликларга чалинган ёшлар ижтимоий тармоқларда соғлом тенгдошларига қараганда анча кўпроқ вақт сарфлайдилар. Бу ҳолат, айниқса, ички ҳис-туйғулар билан боғлиқ бўлган депрессия, хавотир каби касалликларга эга ўсмирларда янада ёрқинроқ намоён бўлади.

Тадқиқотда 11 ёшдан 19 ёшгача бўлган 3340 нафар ёш иштирок этган ва уларнинг ижтимоий тармоқлардаги хатти-ҳаракатлари ҳамда руҳий соғлиги илмий нуқтаи назардан баҳоланган. Бу борадаги илмий мақола нуфузли Nature Human Behaviour (NHB) журналида чоп этилди.

Маълум бўлишича, психологик муаммоларга эга ўсмирлар ижтимоий тармоқларда кунига ўртача 50 дақиқа кўпроқ вақт ўтказар эканлар. Шунингдек, улар ўзларини бошқалар билан кўпинча солиштирадилар, ижтимоий тармоқлардаги дўстлари ва кузатувчилари сонидан норози бўладилар. Бу эса, ўз навбатида, уларнинг кайфиятига салбий таъсир кўрсатиб, руҳий аҳволини ёмонлаштириши мумкинлиги таъкидланади.

Тадқиқотчиларнинг айтишича, айнан ижтимоий тармоқларда кузатиладиган "лайклар", изоҳлар ва дўстлар сони каби омиллар ўсмирларда ўзини паст баҳолаш, хавотир ва депрессия аломатларининг кучайишига олиб келади. Ижтимоий таққослаш натижасида ўсмирларда рад этилиш ва ўз кучига бўлган ишончсизлик туйғулари пайдо бўлади, бу эса уларнинг онгли ҳаётига салбий таъсир кўрсатади.

«Ушбу тадқиқот сабаб ва оқибатни аниқламайди, бироқ психологик муаммоларга эга ўсмирлар ижтимоий тармоқларда бошқача фаолият олиб боришини тасдиқлайди. Бу ёшлар онлайн муҳитдаги ўз ўрнини топишда қийинчиликларга дуч келишади», – дейди тадқиқотнинг етакчи муаллифи Луиза Фасси.

Олимларнинг фикрича, руҳий соғлик билан боғлиқ муаммолар ўсмирларнинг онлайн муҳитдаги хатти-ҳаракатларига таъсир кўрсатиши, ўз навбатида, ижтимоий тармоқларда ўтказилган ҳаддан ташқари кўп вақт ҳам уларнинг руҳий саломатлигини янада ёмонлаштириши мумкин.

Шунинг учун мутахассислар ота-оналар ва педагогларни ўсмирларнинг интернетдаги фаолиятини кузатиб боришга, улар билан очиқ мулоқот қилишга ва зарурат бўлганда психологик ёрдамга мурожаат қилишга чақирмоқда. Чунки ижтимоий тармоқлар, тўғри ва меъёрида фойдаланилганда, фойдали бўлиши мумкин, аммо назоратсиз қолдирилганида ўсмирларнинг руҳий ҳолатига жиддий хавф солиши мумкинлиги аниқ бўлмоқда.

Демак, бугунги кунда ижтимоий тармоқлардаги вақтни назорат қилиш ва ёшларнинг руҳий саломатлигини сақлаш борасидаги ишларни кучайтириш ҳар қачонгидан ҳам долзарбдир. Бу борада оила, мактаб ва жамиятнинг биргаликда ҳаракат қилиши муҳим аҳамият касб этади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!