Пахалгам, Жанубий Кашмирдаги ҳалокатли террорчилик ҳужумидан беш ой ўтиб, Покистоннинг мудофаа ва сиёсий тузилмаларида радикализм ва террор интеграцияси ўзгармаган ҳолда хавотирли даражада сақланиб қолмоқда.
2025 йил сентябр ойининг иккинчи ҳафтасида Покистон ишғол остидаги Кашмирнинг Балакот туманида бўлиб ўтган “Миссия Мустафо” анжуманида Жайш-е-Муҳаммад террорчи гуруҳининг юқори даражали аъзоси Масуд Ильёс Кашмирий Покистондан келиб чиққан террордаги иштироки ҳақида очиқчасига гапириб, Покистон армиясидан оладиган қўллаб-қувватлашларини тилга олди. Кашмирий, 2025 йил май ойида Ҳиндистон амалга оширган “Индор операцияси”да Масуд Азҳар оиласи кўрган йўқотишлар ҳақида гапирар экан, Ҳиндистон аллақачон айтиб келганидек, Покистон армияси генералари Ҳиндистон зарбаларида ҳалок бўлган террористлар дафн маросимларига юборилганини таъкидлади.
2025 йил 22 апрел куни содир бўлган Пахалгам ҳужумида 26 нафар фуқаро — 25 сайёҳ ва маҳаллий мусулмон от соковули ҳалок бўлди. Бу 2008 йилги Мумбай ҳужумидан кейин Ҳиндистонда содир этилган энг даҳшатли террор ҳодисаси бўлди. Ушбу ҳужум Покистонда жойлашган ва БМТ томонидан санкция қилинган Лашкар-е-Тайба террорчи гуруҳининг прокси тузилмаси бўлган The Resistance Front (TRF) томонидан ташкил этилиб, яна бир бор Покистон жамияти, ҳарбий тузилмалари ва глобал жиҳодчи тармоқлар ўртасидаги чуқур алоқаларни намойиш қилди.
Пахалгам ҳужуми режали ва даҳшатли тарзда амалга оширилди. Қўлларига қурол олган жангарилар сайёҳларга тўла водийга кириб, қурбонларни дин асосида ажратиб, уларни яқиндан отиб ўлдиришди.
Ҳиндистон ҳокимиятлари ҳужумдан кўп ўтмасдан террорчиларни Покистон фуқаролари сифатида аниқлаб, 2025 йил июль ойидаги тўқнашувда уларни йўқ қилди. Воқеа жойидан топилган Покистон сайловчи гувоҳномалари, ҳарбий жиҳозлар ва маҳаллий қўлга олинганларнинг иқрорлари дастлабки айбловларни қўллаб-қувватлади. Бироқ Исломобод ҳеч қандай жавобгарликка эга бўлмади. Аксинча, Покистондаги оммавий муҳокамалар ҳодиса юзасидан навбатдаги инкор ва “қурбонлик” риторикаси билан чекланди — терговларни тўсиш ва ички террорчи гуруҳларга қарши ишончли чора кўришдан бош тортиш одатий ҳол сифатида давом этди.
Ильёс Кашмирийнинг жаҳолатли нутқи ижтимоий тармоқларга чиқиб кетиши билан ҳодисалар яна такрорланиши кутилмоқда. Эътиборлиси, бу нутқ АҚШнинг Покистонни терроризмга қарши курашда “ҳамкор” сифатида тилга олганидан бир неча кун ўтиб тарқалди. Жайш-е-Муҳаммад ва Маулана Масуд Азҳар АҚШ томонидан террористлар сифатида белгиланган ва гуруҳ илгари америкалик манфаатларни ҳам нишонга олган.
Глобал эътибор ва халқаро огоҳлантиришларга қарамай, Покистоннинг ички муҳитида сезиларли ўзгариш йўқ. Радикализация таълим, дин ва оммавий ахборот воситалари орқали давом этмоқда. Улар ҳануз сектаризм, Ғарбга қарши ва Ҳиндистонга қарши ривоятларни тарғиб қилмоқда. 2024 йилги Глобал терроризм индекси маълумотларига кўра, Покистон терроризмдан энг кўп жабр кўрадиган мамлакатлар орасида қолмоқда — бир йилда 380 дан ортиқ қурбон ва деярли 400 та ҳужум қайд этилган, уларнинг асосий қисми мамлакатда очиқча фаолият юритувчи бўлинмалар томонидан амалга оширилган.
Пахалгам қирғинчилигига Ҳиндистоннинг жавоби “Синдур операцияси” бўлди. Бу Покистон ва Покистон ишғол этган Кашмирдаги тўққизта террорчи инфратузилма марказини аниқ ва йўналтирилган ҳаво зарбалари билан йўқ қилишдан иборат бўлди. Ҳиндистон ҳарбийлари Лашкар-е-Тайба ва Жайш-е-Муҳаммадга тегишли марказлар сифатида ҳар бир объектни кўрсатиб берувчи йўлдошдан олинган аниқ тасвирларни эълон қилди. Ушбу зарбаларда анъанавий ҳарбий ёки фуқаролик объектлари ҳеч қачон нишон қилинмади.
Энг қизиғи эса — террорчиларнинг дафн маросимларига Покистоннинг хизматдаги армия генераллари ва юқори даражали расмийлари қатнашди. 2025 йил май ойида Лахор ва Музаффарабодда ўтказилган бир нечта дафн маросимларида жангарилар тобути Покистон миллий байроғи билан қопланиб, Лашкар-е-Тайба аъзолари томонидан жамоат намозлари ўқилди. Бу ҳолат Покистон армияси ва террорчи проксилари ўртасидаги узвий алоқани яққол кўрсатди. Ҳиндистон дипломатлари ва халқаро кузатувчилар буни қаттиқ қоралади. Бироқ Покистон буни ҳам “Ҳиндистон пропагандаси” деб рад этди. Энди эса Кашмирийнинг ўзи барчасини очиқ айтиб берди.
Бундай ҳомийлик изоляция қилинган ҳолат эмас, балки қоидадир. Бу Покистоннинг “стратегик чуқурлик” сиёсатида ҳам, Кашмирдаги минтақавий мақсадларда ҳам, Афғонистон ва бошқа минтақаларда ҳам қўлланиб келинади. БМТнинг терроризмга қарши идоралари йиллар давомида босим, FATF “сўр сийоҳ” рўйхатлари ва дипломатик жазоларга қарамай, Покистоннинг ушбу проксиларига қарши аниқ чоралар кўрмаслигини кўп марта таъкидлашган.
Пахалгам ҳодисаси ва унинг оқибатлари дунё бўйлаб ҳукуматлар ва халқаро ташкилотлар томонидан қаттиқ қораланди. АҚШ ва Европа Иттифоқи Покистоннинг чегара орти терроризмни йўқотишдаги муваффақиятсизлигини қайта кўриб чиқиш зарурлигини таъкидлади. Непал эса, ҳужумда ўз фуқаросини йўқотган давлат сифатида, Покистондан чиққан экстремистик гуруҳлар ҳақида огоҳлантирди. Жанубий Осиёда эса бу ҳалокатли ҳодиса санкциялар, дипломатик изоляция ва турли шартномаларни қайта кўриб чиқиш чақириқларини кучайтирди. Ҳиндистон ҳодисадан сўнг Индус сув битимини тўхтатиб, йирик чегара йўлларини ёпиб қўйди.
Пахалгамдан кейинги ойларда Покистоннинг ўзида ҳам терроризм кучайди. Аммо ҳукумат айбни ички экстремизмда эмас, ташқи омилларда кўрди. Бирорта асосий сиёсий ёки медиа ташкилот армиянинг террордаги иштироки ҳақида савол қўймади, ҳеч қандай тизимли ўзгариш талаб қилинмади. Жангариларнинг дафн маросимлари оммавий равишда ўтди, “шаҳид” ва жанговар руҳни тарғиб этувчи мафкуравий инфратузилмалар йўқ қилинмади. Глобал терроризм индекси ва Иқтисодиёт ва тинчлик институти таъкидлаганидек, Покистоннинг радикализм ва террорни ҳомийлик қилиш амалиёти “тизимий” хусусиятга эга бўлиб, экспорт ёки ички ҳалокатлардан кейин ҳам ўзгаришсиз қолмоқда.
Бундай ҳамкорликни инкор этиб бўлмайди. 60-БМТ Инсон ҳуқуқлари кенгаши конференциясида 19 ноябр куни бўлиб ўтган баҳслар чоғида турли Нодавлат ташкилотлари Пахалгамдаги қўрқинчли ҳужумни эслатиб, жиноятчилар ва уларнинг ҳомийларини инсон ҳаёти ҳуқуқини қўпол равишда бузганлик учун жавобгарликка тортишга чақирди.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
