National Bureau of Economic Research (NBER) тадқиқотчилари АҚШда ижтимоий ёрдам олувчиларнинг хатти-ҳаракатлари қандай фарқ қилишини ўргандилар. Улар молиявий ёрдам ёки озиқ-овқат талонлари кўринишидаги ёрдамнинг таъсирини солиштиришди.
1998–2019 йилларда Жанубий Каролинада Supplemental Security Income (SSI) ва SNAP дастурлари таҳлил қилинди. Тадқиқотнинг асосий хулосаси шуки, нақд пул билан ёрдам бериш "васвасали товарлар", жумладан, алкогол ва наркотик моддалар истеъмолини оширади.
Озиқ-овқат талонлари бундай таъсирни келтириб чиқармайди. Нақд пул берилгандан кейинги бир ҳафта ичида алкогол ёки наркотик моддаларга боғлиқ сабаблар туфайли шошилинч тиббий ёрдамга мурожаатлар сони 20–30% га ошади.
Аммо озиқ-овқат талонлари берилганда бундай ҳолат кузатилмайди. Шунингдек, одатий истеъмол соҳасида ҳам ўхшаш тенденция кузатилади.
Нақд пул олгандан кейин янги касалликларга оид рецептлар олиш ҳолатлари 20–40% га ошади, аммо SNAP талонлари олгандан кейин бундай ошиш кузатилмайди. Бу шуни кўрсатадики, хонадонлар пул ва талонларни ҳар хил тарзда ишлатади, ҳатто уларнинг қиймати бир хил бўлса ҳам.
Тадқиқотчилар бу ҳодисани "ақлий ҳисоб-китоб" ҳодисаси билан изоҳлайдилар. Озиқ-овқат талонлари фақат озиқ-овқат учун мўлжалланган маблағ сифатида қабул қилинади, нақд пул эса универсал ресурс сифатида, жумладан, импульсив харажатларга ҳам ишлатилади.
Кенгайтирилган моделда тадқиқотчилар давлат аралаш ёрдам тизимини қўллаб-қувватлашдан манфаатдор бўлиши мумкинлигини кўрсатадилар. Талонларнинг ижтимоий ёрдамдаги улуши қабул қилувчиларнинг ўзларини назорат қилиш қобилияти пасайгани сайин оширилиши керак.
Ҳатто зарарли маҳсулотларга юқори солиқлар қўлланган тақдирда ҳам давлат моддий ёрдам ўрнига "натижавий ёрдам" кўрсатганида самаралироқ бўлади. Ушбу тадқиқот ижтимоий ёрдам структурасига оид муҳокамалар учун муҳим далил бўлиб, нақд пул ёрдамнинг афзалликлари ҳақидаги иқтисодий назарияларга қарамай, озиқ-овқат талонлари каби ёрдам турлари барқарорроқ ижтимоий натижалар бериши, зарарли истеъмолни чеклаши ва соғлиқни сақлаш харажатларини камайтириши мумкинлигини кўрсатади.
Меҳмон гуруҳидаги фойдаланувчилар ушбу мақолага изоҳ қолдира олмайди.
