Украина президенти Владимир Зеленский Британия парламенти вакилларига “Илтимос, Украина осмонимиз хавфсиз эканлигига ишонч ҳосил қилинг. Илтимос, қилиниши керак бўлган ишни бажаринг!“ – деб мурожаат қилди.
Зеленский видео ҳавола орқали ўзининг илтимоси билан яна бир бор Украина шаҳарларини бомбардимон қилаётган Россия кучларини қувиш учун Ғарбнинг қирувчи самолётлари жойлаштирилиши лозим бўлган учиш тақиқланган ҳудуд яратишга чақирди.
Мамлакатнинг иккинчи йирик шаҳри бўлган Харьков тўхтовсиз ҳаво ҳужумлари натижасида вайрон бўлди. Кўчалар вайроналар ва бомба кратерларига тўлиб кетди. Қамалдаги Мариопол портида болалар шифохонаси бомбардимон қилинди, натижада уч киши, жумладан бир қизча ҳалок бўлди.
Зеленский Твиттерда Россияни ҳужумда айблаб: “Дунё қачонгача террорни менсимайдиган шерик бўлиб қолади? Ҳозироқ осмонни ёпинг! Қотилликларни тўхтатинг!“ – деб ёзди. Бироқ ҳозирча президентнинг чақириқлари жавобсиз қолмоқда.
Ғарб давлатлари Москванинг ҳарбий тажовузини қоралаш ва бир вақтнинг ўзида унинг ҳарбий аппаратини ишдан чиқариш учун бир қатор ҳалокатли санкцияларни қўллашда қатъият кўрсатган бўлса ҳам парвозлар тақиқланган ҳудуд демократик давлатлар ўтишни истамайдиган тўсиқлигича қолди.
Нисбатан янги концепция, учиш тақиқланган зона - 1990-йилларнинг бошларида Кўрфаз уруши пайтида, 35 давлатдан иборат коалиция Саддам Ҳусайннинг Ироқ кучларини Қувайтдан сиқиб чиқариш учун бирлашганда пайдо бўлган.
Назария оддий: учиш тақиқланган зона - бу фақат маълум самолётларгина учиши мумкин бўлмаган чекланган ҳудуд. Бу қуролсизлантирилган зонанинг ҳаво эквиваленти сифатида кўриш мумкин. Амалда эса, концепция ҳам мураккаб, ҳам хавфли.
Уни амалга ошириш учун шартларни бузганларнинг барчасини аниқлаш ва керак бўлганда уриб тушириш учун кузатув ва қирувчи самолётларни жойлаштириш керак.
1991 йилда АҚШ, Буюк Британия ва Франция Ироқнинг минтақада яшовчи этник курд озчиликка қарши ваҳшийликларини олдини олиш учун шимолий Ироқда учиш тақиқланган ҳудудни, жанубдаги шиа мусулмонларини ҳимоя қилиш учун алоҳида зонани жорий қилган.
Пентагон маълумотларига кўра, ўн йил давомида, 2003 йилда Ироққа бостириб киргунга қадар АҚШ ва унинг иттифоқчилари 280 000дан ортиқ парвозларни амалга оширган.
Учиш тақиқланган зоналар НАТО томонидан 1993 йилда Босния уруши пайтида ташкил этилган, бу альянснинг қуролли можародаги илк иштироки эди. 2011 йилда улар Ливиядаги фуқаролар уруши даврида қўлланиб, исёнчи кучларга Муаммар Қаззофий ҳукуматини ағдариш учун йўл очган.
Энди Россия халқаро санкцияларга тўсқинлик қилиб, қуруқлик, денгиз ва ҳаво орқали бостириб киришда давом этар экан, Зеленский альянсдан Украина узра парвозларни тақиқловчи ҳудуд жорий этиш ҳақидаги талабларини икки баравар оширмоқда.
“Биз ҳар куни такрорлаяпмиз: Украина осмонини ёпинг! Агар шундай қилмасангиз, ёки бизга ўзимизни ҳимоя қилишимиз учун самолёт бермасангиз, бундан ягона хулоса келиб чиқади: сиз бизни секинлик билан ўлишимизни хоҳлайсиз!“ – деган эди Зеленский.
Хўш, нега Украинада ҳам учиш тақиқланган ҳудудлар яратилмаяпти?
Ироқ, Босния ва Ливиядан фарқли ўлароқ, Украинадаги парвозлар тақиқланган ҳудуд НАТОни дунёдаги иккинчи энг қудратли армияга эга бўлган ядровий кучга - Россияга қарши қўяди. Раҳбарлар бундан қочишни исташи аниқ.
“Мен НАТОни ҳарбий можарога аралашишга ундаётган барча даъватларни масъулиятсиз деб ҳисоблайман“, деди Литва Бош вазири Ингрида Симоните. Брюсселда НАТО Бош котиби Йенс Столтенберг журналист ҳар сафар бу қизил чизиқни кўтарганида таъкидлайди. “Биз умидсизликни тушунамиз, лекин агар шундай қилсак, Европада кўпроқ мамлакатлар ва кўпроқ азоб-уқубатларни ўз ичига олган тўлақонли уруш хавфига дуч келамиз“, – деди у ўтган ҳафта.
Зеленскийнинг илтимосини бажариш НАТОга аъзо давлатлардан Россия кучларини кузатиш ва қувиш учун Украина ҳаво ҳудудига ўз қирувчи самолётларини жойлаштиришни талаб қилади. Кузатув операциялари доимий ва тизимли бўлиб, 603 км² улкан ҳудудни қамраб олиши керак эди.
Ғарб давлатлари ҳам ўз самолётларини уриб туширишдан ҳимоя қилиш учун Москванинг қуруқликдаги ҳаво мудофаа тизимларига ҳужум қилишга мажбур бўлади. Бу альянс учун жиддий қийинчиликлар туғдириши мумкин, чунки ушбу тизимларнинг баъзилари Украинадан ташқарида жойлашган бўлиши мумкин ва бу НАТОни ҳаво устунлигини кафолатлаш учун Россия ёки Беларус ҳудудига зарба беришга мажбур қилади.
Бу сценарий, эҳтимол, очиқ ва тўғридан-тўғри қарама-қаршиликка олиб келиши ҳамда НАТОнинг жамоавий мудофаа тўғрисидаги 5-моддаси ишга тушишига олиб келади. Вайрон қилувчи ядро уруши ҳақидаги қўрқувлар бир кечада ақл бовар қилмайдиган нарсадан реалликка айланади.
“Биз бу можаронинг бир қисми эмасмиз. Ва биз бу можаронинг кучайиб, Украинадан ташқарига тарқалиб кетмаслигини таъминлаш учун жавобгармиз“, - деди Столтенберг.
Хавф шу қадар юқорики, Польшанинг барча МиГ-29 қирувчи самолётларини АҚШнинг Германиядаги базаси орқали Украинага юбориш ҳақидаги таклифи Пентагон томонидан рад этилди, чунки бу “бутун НАТО иттифоқи учун жиддий хавотирлар“ келтириб чиқаради.
Москвада Путин аллақачон ҳар қандай учинчи томон томонидан парвозлар тақиқланган ҳудуд “қуролли можарода иштирок этиш“ сифатида кўрилиши ҳақида огоҳлантирган бўлсада, у Ғарб томонидан киритилган ва Россиянинг марказий қисмидан бошлаб ҳамма нарсани нишонга олган қаттиқ санкцияларни ҳам уруш эълонига ўхшатди.
Альянснинг амалий иштироки Путинга Украинага бостириб киришни НАТО тажовузига қарши омон қолиш уруши сифатида қайта номлаш учун осон баҳона беради ва россияликлар ҳарбий кампанияни қўллаб-қувватлайди. Аммо Киевда Зеленский барча хавотирлар ва башоратларини рад этиб, Украина осмонини “барча Россия ракеталари“ ва “Россия ҳарбий самолётлари“га ёпиш лозимлигини исботлашда давом этмоқда. Столтенбергга кескин жавоб берган Украина президенти тинч аҳоли қурбонлари айбини Ғарб зиммасига юклашгача борди. “Бугундан буён ўлган барча одамлар ҳам сиз туфайли, сизнинг кучсизлигингиз туфайли, сизнинг бирдамлигингиз туфайли ўлади”, деди Украина президенти.
Парвозлар тақиқланган зона географик мақсадли бўлса ҳам, операция ҳар бир НАТОга аъзо давлатдан розиликни талаб қилади. Бу вазиятнинг кучайишига олиб келиши мумкин бўлган ҳар қандай уринишларга сиёсий иштаҳанинг пастлигини ҳисобга олсак, ҳозирча бу аниқ охири кўринмайдиган мажбурият.
Альянс учун муаммоларни янада қийинлаштирган ҳолда, парвозларни тақиқлаш зонасини жорий этишга бўлган ҳар қандай уриниш, принципиал жиҳатдан, Босния ва Ливия босқинларида бўлгани каби БМТ Хавфсизлик Кенгашининг резолюцияси билан қўллаб-қувватланиши керак.
Унинг доимий аъзоларидан бири сифатида Россия босқинни қораловчи ёки ҳарбий аралашувга рухсат берувчи ҳар қандай резолюцияни бекор қилиш учун вето ҳуқуқидан фойдаланиши аниқ.
Шу билан бир қаторда, Украина ҳукумати Ироқ ҳукумати 2014 йилда «Исломий давлат» деб аталган ташкилотга қарши кураш учун юборилган Америка бошчилигидаги коалиция билан қилганидек, хорижий кучларни мамлакатга киришга расман таклиф қилиши мумкин.
Зеленскийнинг сўнгги чиқишларини ҳисобга олсак, Ғарб уни рад этишга бир неча бор уринишларига қарамай, таклиф ҳали ҳам столда турганга ўхшайди. Россия ва Украина уруши “Замин” янгиликларини “Youtube”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми?
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
Иммунитетни кўтариш учун 6 та энг яхши витамин
НАТО собиқ қўмондони: “Путин Украинанинг тахминан 20 фоизини қўлга киритади”
Фронтдаги вазият: Россия ҳарбийлари Курск областида қарши ҳужумга тайёрланмоқда
Украина ҚК бош қўмондони: “Фронтдаги вазият мураккаб ва кескинлашиши мумкин”
Трамп Путинга қўнғироқ қилиб, Украинадаги урушни муҳокама қилди
Россия Курск вилоятидаги ҳудудларини қайтариб олишга 50 минг ҳарбий тўплади
АҚШ Исроилга пули тўланган бульдозерларни бермади
Трампнинг ўғли Зеленский яқин орада «нафақадан» маҳрум бўлишини ёзди
