Адашган хирург соғлом оёқни кесди, бемор ҳаётдан кўз юмди

Фарғонада содир бўлган оғир тиббий хато кўпчиликни дахшатга солди. Бир беморга ўтказилган ампутация жараёнида шифокор адашиб соғлом оёқни кесиб ташлади ва ортидан аёлнинг ҳаётини сақлаб қолиб бўлмади, деб хабар берди Kun.uz.

Бу воқеа шифокор масъулияти, жарроҳлик стандартлари ва бемор xavfsизлиги масалаларини яна бир бор жуда қаттиқ ўртага қўйди. Кичик беэътиборлик эмас, балки қарорлар занжиридаги жиддий бузилишлар ҳалокатли оқибатга олиб келди. Ҳодиса атрофидаги ҳар бир тафсилот жамоатчиликни ўйлантирмоқда.

Суд ҳужжатларига кўра, мазкур ҳолат Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббий марказининг Фарғона филиалида қайд этилган. Хирургия бўлими бошлиғи лавозимида ишлаган Абдубанноп Мадолимов жараён марказида турган шахс сифатида айбланди. Унинг ҳаракатлари кейинчалик жиноий ишга сабаб бўлди.

Бемор Адинахон Исомитдинова 2024 йил 18 октябрь куни фарзандлари томонидан муассасага олиб келинган. У оғир қандли диабетнинг иккинчи тури, декомпенсация босқичи ва диабет туфайли юзага келадиган нейроишемик муаммолар билан мурожаат қилган. Шунингдек, тиббий маълумотларда чап оёқ болдир қисми ампутациядан кейинги ҳолат ва тизза бўғими майдаланиб синиши қайд этилган.

Шу кунларда Мадолимов расмий равишда таътилда бўлгани маълум қилинди. У 2024 йил 9 сентябрдан 25 октябргача ўз ҳисобидан меҳнат таътилида юрган. Бўлим мудири вазифасини вақтинча Д.Равшанов бажариб турган.

Аммо таътил формал равишда давом этаётганига қарамай, Мадолимов 18 октябрь куни иш жараёнига аралашгани айтилмоқда. У вақтинчалик раҳбарни тажрибасиз деб баҳолаган ва беморни даволаш ҳамда жарроҳлик режасидан уни четлатган. Бу ҳаракатлар расмий ваколат чегараларини бузиш сифатида баҳоланди.

Шундан сўнг у беморнинг ҳаёти ва саломатлигини жиддий хавф остига қўйган ҳолда шошма-шошарликда ампутация режаси тузган. Режа тиббий кўрсатмаларга етарли асосланмагани айтилади. Тиббий ҳужжатлар тарихида ушбу режа бўлимнинг вақтинча мудири номидан расмийлаштирилгани эса ҳолатни янада мураккаблаштирди.

Жарроҳлик амалиёти 2024 йил 19 октябрь куни ўтказилган. Амалиёт гуруҳи Мадолимовнинг шахсан ўзи танлаган ходимлардан тузилгани таъкидланади. Ҳатто тиббий соҳада тўлиқ мутахассисликка ега бўлмаган талаба ҳам иштирок этгани қайд этилган.

Амалиёт пайтида энг фожиали хато содир бўлди. Беморнинг касаллик асорати билан боғланмаган ўнг оёғи сон қисмида кесиб ташланди. Асосий жарроҳлик мақсади сифатида қайд этилган чап оёқка тегишли ҳаракат эса кейинчалик кўр-кўрона бажарилган.

Яъни бир операция давомида икки томонлама оғир ампутация амалга оширилди. Бир томон – тиббий заруратга нисбатан баҳсли. Иккинчи томон – умуман соғлом бўлган аъзо. Бу икки ҳолат бир вақтда бемор организмига улкан стресс юклади.

Соғлом тана аъзосининг нотўғри кесилиши – тиббий амалиётда энг оғир хатолардан бири сифатида қайд этилади. Бундай вазиятларда кўп мамлакатлар клиникаларидан тортиб миллий даражадаги регламентларгача махсус хавфсизлик протоколлари ишлаб чиқади. Операциядан олдин “тўғри бемор, тўғри аъзо, тўғри томон” каби стандарт текширув чек-листлари татбиқ этилади.

Агар ушбу текширувлар тўлиқ бажарилмаса, оқибат ҳалокатли бўлиши мумкин. Мазкур ишда айнан назорат босқичларининг қай даражада бажарилгани катта савол бўлиб турибди. Суд жараёнида ҳам айнан шу нуқта муҳокама марказида бўлгани айтилади.

Амалиётдан сўнг беморнинг аҳволи оғирлашди. Организм бирданига икки катта жарроҳлик травмасига дуч келди. Диабет фонида шифо жараёни қийин кечиши эҳтимоли юқори бўлади.

Узоққа бормастан, бемор 2024 йил 7 ноябрь куни вафот этди. Расмий ҳужжатларда ўлимга оғир жарроҳлик интервенцияси ва соғлом аъзонинг нотўғри ампутация қилиниши таъсир кўрсатгани қайд этилгани таъкидланади. Бу ҳолат ишни жиноий тўқнашувга айлантирди.

Жиноят ишлари бўйича Қува туман суди 2025 йил 6 май куни ҳукм чиқарди. Абдубанноп Мадолимов Жиноят кодексининг 116-моддаси 3-қисми бўйича айбдор деб топилди. Ушбу модда касбий мажбуриятларни лозим даражада бажармаслик сабаб келиб чиққан оғир оқибатлар ҳолатларини қамраб олади.

Суд Жиноят кодексининг 45-моддаси нормаларини қўллаган ҳолда жazo белгилади. Мадолимов 4 йил озодликдан маҳрум этилди. Шу билан бирга у 3 йил давомида соғлиқни муҳофаза қилиш тизимида раҳбарлик ва шифокорлик лавозимларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилинди.

Моддий таъсир чораси ҳам белгиланди. Суд шифокордан жабрланувчининг қонуний вакили фойдасига 27 миллион 806 минг сўм моддий зарар ундирилишини маъқуллади. Қўшимча равишда 80 миллион сўм маънавий зарар тўлови ҳам тайинланди.

Айбланувчи суд қарорини қабул қилмади. Мадолимов апелляция аризасида ўз ҳаракатларида жиноят таркиби йўқлигини билдирди. У беморнинг ўлими унинг амалиётлари билан тўлиқ боғлиқ эмас, деган далил келтирди.

Жабрланувчи томони эса аксинча, товонни кўпайтиришни талаб қилди. Апелляция шикоятида моддий зарарни 28 миллион 995 минг сўмгача ошириш сўралди. Маънавий зарар миқдорини эса 350 миллион сўм этиб белгилаш талаб қилинди.

Апелляция инстанцияси ишни кўриб чиқди. Судлов ҳайъати дастлабки ҳукмни ўзгаришсиз қолдирди. Ҳар икки тарафнинг шикоятлари рад этилди.

Бу қарор билан биринчи инстанция белгилаган жазо кучда қолди. Демак, 4 йиллик озодликдан маҳрум этиш ва 3 йиллик касбий чеклов амал қилади. Молиявий товон миқдори ҳам аввалига қабул қилинган кўринишида қолди.

Мазкур иш атрофида жамоатчиликда катта муҳокамалар туғилди. Одамлар “Қандай қилиб соғлом оёқ ампутация қилиниши мумкин?” деган саволни беришмоқда. Мутахассислар эса протоколларни кучайтириш зарурлигини таъкидлашмоқда.

Жарроҳлик жамоа ишидир. Ҳар бир аъзо – анестезиолог, ассистент, ҳамшира, ромбик текширувчи – ўз ролини аниқ бажариши шарт. Томон белгисини физик маркер билан қўйиш каби оддий амаллар катта фожеаларнинг олдини олиши мумкин.

Таътил пайтидаги ваколатлар масаласи ҳам муҳим сабоқ бўлиб қолди. Рasmий равишда ишдан четда бўлган раҳбарнинг тиббий қарорларга аралашиши қай даражада қонуний? Бу саволга жавоб тизимий тahlил талаб қилади. Идоралар ички тартибларини қайта кўриб чиқишига тўғри келиши мумкин.

Бемор хавфсизлиги фақат техник малакка боғлиқ эмас. Иш жойи маданияти, иерархия, бир-бирига эътироз билдириш имкони, ҳужжат юритишда шаффофлик – барчаси ҳал қилувчи омил. Агар ёрдамчи “бу томон эмас” деб айта олмаса, система ишламайди.

Диабетли беморлар айниқса хавфли гуруҳ ҳисобланади. Қон айланиши бузилиши, яра шифоланишининг секинлаши, инфекция хавфи юқори бўлади. Шунинг учун ампутация каби радикал чоралар катта тиббий консилиумдан кейин амалга оширилиши керак.

Ҳақиқий клиник амалиётда ҳар бир ампутациядан олдин тасвирлаш усуллари, лаборатор кўрсаткичлар, инфекция даражаси, ревоскулияризация имкониятлари кўриб чиқилади. Оёқни сақлаб қолиш эҳтимоли борми-йўқми деган саволга жавоб изланади. Бунда кўптармоқли мутахассислар гуруҳи иштирок этади.

Мазкур ишда ушбу комплекс баҳолаш қай даражада ўтгани номаълум. Суд материаллари ҳар доим ҳам клиник деталларни тўлиқ акс эттирмайди. Расмий манбаларда қўшимча тиббий экспертиза хулосаларининг тўлиқ матни эълон қилинмагани сабаб айрим нуқталар очиқ қолмоқда.

Шу билан бирга, нотўғри томон ампутацияси – илмий адабиётларда камдан-кам, аммо қаттиқ кузатилувчи хатолар рўйхатида. Уни “never event” деб аташ амалиёти бор. Яъни, умуман содир бўлмаслиги керак бўлган ҳодиса.

Агар “never event” амалга ошса, клиник марказлар одатда ички тергов ўтказадилар. Сабаблар занжири таҳлил қилинади. Қайси босқичда текширув тўхтагани аниқланади.

Шундай таҳлиллар келгуси хатоларни олдини олишга ёрдам беради. Маркерлаш, “time-out” протоколи, овозли тасдиқ жараёнлари кенгайтирилади. Ҳужжатларга электрон подпислар киритилиши мумкин.

Беморлар ва уларнинг яқинлари учун ҳужжатларни тушунтириб бериш ҳам жуда муҳим. Қайси оёқ оперция қилинади, нима учун, қандай хавфлар бор – бари очиқ айтилиши шарт. Ёзма розилик шунга хизмат қилади.

Агар розиликда “чап оёқ” деб ёзилган бўлса, амалиётда “ўнг оёқ”қа текилиш учун жуда жиддий асос керак. Бу асос клиник ёзувларда акс этмаса, масъулият муқаррар бўлади. Суд айнан шу далилларга қараган бўлиши эҳтимолдан холи эмас.

Ҳамкор мутахассислар иштирок этмагани ҳақидаги маълумотлар ҳам хавотирли. Ампутация – кўп босқичли ва координация талаб қиладиган жарроҳлик. Биргина шахс ташаббуси билан шошилинч қабул қилинса, хавф ортади.

Талаба иштироки айрим ҳолларда таълим мақсадида мумкин. Лекин оғир ҳолатдаги беморда, ризо ва назоратсиз шаклда бу жуда тортишилиши мумкин тажриба. Бу ҳам суд баҳсларида тилга олинган.

Жиноий ишнинг ҳуқуқий натижаси тиббиёт ходимлари учун сигнал сифатида қаралмоқда. Касбий халоллик ва протоколларга содиқлик – шахсий тажрибага қараганда устун бўлиши керак. Акс ҳолда ҳуқуқий оқибатлар жуда оғир бўлиши мумкин.

Жамоатчилик орасида тиббий хатоларни яшириш тенденцияси ҳақида ҳам гап бор. Очиқлик ошса, ишонч ортади. Ишонч бўлмаган жойда эса шарҳлар, миш-мишлар ва шубҳалар кўпаяди.

Марказ раҳбарияти келгуси даврда ички аудиторлик ўтказиши кутилмоқда, деган қарашлар бор, лекин расман тасдиқланмаган. Агар шундай бўлса, натижалар тизимли ислоҳотларга туртки бўлиши мумкин. Ходимлар учун қўшимча ўқув курслари ташкил этилиши эҳтимоли ҳақида ҳам тахминлар бор.

Бемор хавфсизлиги масалаларида рақамли ечимлар кенг қўлланилмоқда. Қўлдаги билдирма-браслетлар, штрих-код сканерлари, электрон тиббий картада томон белгиси – бари хатоларни қисқартиради. Лойиҳалар босқичма-босқич жорий этилиб, натижалар кузатилади.

Тиббий муассасаларда стресс, иш юки ва эмбриялар оқибатида чарчоқ юқори бўлади. Чарчоқ тўпланганда хатолар эҳтимоли ортади. Шифокорлар учун ишлаб чиқилган навбатланиш меъёрларига риоя қилиш ҳам хавфсизликнинг бир қисми.

Мазкур иш ўқув жараёнларида мисол сифатида таҳлил қилиниши мумкин. Ординатура ва резидентурадаги шифокорлар реал ҳаётдаги оқибатларни кўришади. Бу келгусида онглироқ қарор қабул қиладиган авлодни шакллантиради.

Оиласи учун эса бу фожеа ўчмас хотирага айланди. Улар моддий емас, маънавий тўлов орқали ҳам адолат қидиришди. Суд уларнинг бир қисмини инобатга олди.

Шу билан бирга, аввал талаб қилинганга нисбатан камроқ маънавий товон маъқуллангани баъзи кузатувчиларни қониктирмади. Апелляцияда сумма оширилиши сўралгани бежиз эмас. Бироқ иккинчи босқич суди бу таклифни қабул қилмади.

Ҳозирги ҳукм – амалдагиси. Кейинги босқичда кассация ёки бошқа ҳуқуқий воситалар қўлланадими-йўқми – бу ҳақда маълумотлар очиқ эмас. Расмий манба чиқмас экан, тахминлар билан чекланишга тўғри келади.

Ҳодиса шифокор-пациент муносабатларида ишончни тиклаш зарурлигини кўрсатди. Ҳар икки тараф ҳам тушунчага эга бўлиши керак: шифокор ишонадиган протоколга, бемор эса очиқ маълумотга. Иккаласи бўлмаса, низоларга йўл очилади.

Келажакда шифохоналарда аниқ томон белгилаш маросимини мажбурий этиш таклифлари илгари сурилиши мумкин. Ампутация олдидан мулоқотни видео ёзиш амалиёти ҳам муҳокама этилиши эҳтимоли бор. Бу ўзини оқласа, бошқа муассасаларга ҳам тарқалади.

Медицинaда “инсон омили”ни нолга тушириш имконсиз. Лекин хавфни минималлаштириш мумкин. Стандартлар шунинг учун керак.

Фарғонадаги ушбу фожеа бу сабоқни жуда оғир тарзда эслатди. Бир қарор, бир имзо, бир текширилмаган протокол – ва бутун оила тақдири ўзгарди. Ҳар бир жарроҳ буни унутмаслиги керак. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!