Adashgan xirurg sog‘lom oyoqni kesdi, bemor hayotdan ko‘z yumdi

Farg‘onada sodir bo‘lgan og‘ir tibbiy xato ko‘pchilikni daxshatga soldi. Bir bemorga o‘tkazilgan amputatsiya jarayonida shifokor adashib sog‘lom oyoqni kesib tashladi va ortidan ayolning hayotini saqlab qolib bo‘lmadi.

Bu voqea shifokor mas’uliyati, jarrohlik standartlari va bemor xavfsizligi masalalarini yana bir bor juda qattiq o‘rtaga qo‘ydi. Kichik bee’tiborlik emas, balki qarorlar zanjiridagi jiddiy buzilishlar halokatli oqibatga olib keldi. Hodisa atrofidagi har bir tafsilot jamoatchilikni o‘ylantirmoqda.

Sud hujjatlariga ko‘ra, mazkur holat Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiy markazining Farg‘ona filialida qayd etilgan. Xirurgiya bo‘limi boshlig‘i lavozimida ishlagan Abdubannop Madolimov jarayon markazida turgan shaxs sifatida ayblandi. Uning harakatlari keyinchalik jinoiy ishga sabab bo‘ldi.

Bemor Adinaxon Isomitdinova 2024 yil 18 oktyabr kuni farzandlari tomonidan muassasaga olib kelingan. U og‘ir qandli diabetning ikkinchi turi, dekompensatsiya bosqichi va diabet tufayli yuzaga keladigan neyroishemik muammolar bilan murojaat qilgan. Shuningdek, tibbiy ma’lumotlarda chap oyoq boldir qismi amputatsiyadan keyingi holat va tizza bo‘g‘imi maydalanib sinishi qayd etilgan.

Shu kunlarda Madolimov rasmiy ravishda ta’tilda bo‘lgani ma’lum qilindi. U 2024 yil 9 sentyabrdan 25 oktyabrgacha o‘z hisobidan mehnat ta’tilida yurgan. Bo‘lim mudiri vazifasini vaqtincha D.Ravshanov bajarib turgan.

Ammo ta’til formal ravishda davom etayotganiga qaramay, Madolimov 18 oktyabr kuni ish jarayoniga aralashgani aytilmoqda. U vaqtinchalik rahbarni tajribasiz deb baholagan va bemorni davolash hamda jarrohlik rejasidan uni chetlatgan. Bu harakatlar rasmiy vakolat chegaralarini buzish sifatida baholandi.

Shundan so‘ng u bemorning hayoti va salomatligini jiddiy xavf ostiga qo‘ygan holda shoshma-shosharlikda amputatsiya rejasi tuzgan. Reja tibbiy ko‘rsatmalarga yetarli asoslanmagani aytiladi. Tibbiy hujjatlar tarixida ushbu reja bo‘limning vaqtincha mudiri nomidan rasmiylashtirilgani esa holatni yanada murakkablashtirdi.

Jarrohlik amaliyoti 2024 yil 19 oktyabr kuni o‘tkazilgan. Amaliyot guruhi Madolimovning shaxsan o‘zi tanlagan xodimlardan tuzilgani ta’kidlanadi. Hatto tibbiy sohada to‘liq mutaxassislikka yega bo‘lmagan talaba ham ishtirok etgani qayd etilgan.

Amaliyot paytida eng fojiali xato sodir bo‘ldi. Bemorning kasallik asorati bilan bog‘lanmagan o‘ng oyog‘i son qismida kesib tashlandi. Asosiy jarrohlik maqsadi sifatida qayd etilgan chap oyoqka tegishli harakat esa keyinchalik ko‘r-ko‘rona bajarilgan.

Ya’ni bir operatsiya davomida ikki tomonlama og‘ir amputatsiya amalga oshirildi. Bir tomon – tibbiy zaruratga nisbatan bahsli. Ikkinchi tomon – umuman sog‘lom bo‘lgan a’zo. Bu ikki holat bir vaqtda bemor organizmiga ulkan stress yukladi.

Sog‘lom tana a’zosining noto‘g‘ri kesilishi – tibbiy amaliyotda eng og‘ir xatolardan biri sifatida qayd etiladi. Bunday vaziyatlarda ko‘p mamlakatlar klinikalaridan tortib milliy darajadagi reglamentlargacha maxsus xavfsizlik protokollari ishlab chiqadi. Operatsiyadan oldin “to‘g‘ri bemor, to‘g‘ri a’zo, to‘g‘ri tomon” kabi standart tekshiruv chek-listlari tatbiq etiladi.

Agar ushbu tekshiruvlar to‘liq bajarilmasa, oqibat halokatli bo‘lishi mumkin. Mazkur ishda aynan nazorat bosqichlarining qay darajada bajarilgani katta savol bo‘lib turibdi. Sud jarayonida ham aynan shu nuqta muhokama markazida bo‘lgani aytiladi.

Amaliyotdan so‘ng bemorning ahvoli og‘irlashdi. Organizm birdaniga ikki katta jarrohlik travmasiga duch keldi. Diabet fonida shifo jarayoni qiyin kechishi ehtimoli yuqori bo‘ladi.

Uzoqqa bormastan, bemor 2024 yil 7 noyabr kuni vafot etdi. Rasmiy hujjatlarda o‘limga og‘ir jarrohlik intervensiyasi va sog‘lom a’zoning noto‘g‘ri amputatsiya qilinishi ta’sir ko‘rsatgani qayd etilgani ta’kidlanadi. Bu holat ishni jinoiy to‘qnashuvga aylantirdi.

Jinoyat ishlari bo‘yicha Quva tuman sudi 2025 yil 6 may kuni hukm chiqardi. Abdubannop Madolimov Jinoyat kodeksining 116-moddasi 3-qismi bo‘yicha aybdor deb topildi. Ushbu modda kasbiy majburiyatlarni lozim darajada bajarmaslik sabab kelib chiqqan og‘ir oqibatlar holatlarini qamrab oladi.

Sud Jinoyat kodeksining 45-moddasi normalarini qo‘llagan holda jazo belgiladi. Madolimov 4 yil ozodlikdan mahrum etildi. Shu bilan birga u 3 yil davomida sog‘liqni muhofaza qilish tizimida rahbarlik va shifokorlik lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilindi.

Moddiy ta’sir chorasi ham belgilandi. Sud shifokordan jabrlanuvchining qonuniy vakili foydasiga 27 million 806 ming so‘m moddiy zarar undirilishini ma’qulladi. Qo‘shimcha ravishda 80 million so‘m ma’naviy zarar to‘lovi ham tayinlandi.

Ayblanuvchi sud qarorini qabul qilmadi. Madolimov apellyatsiya arizasida o‘z harakatlarida jinoyat tarkibi yo‘qligini bildirdi. U bemorning o‘limi uning amaliyotlari bilan to‘liq bog‘liq emas, degan dalil keltirdi.

Jabrlanuvchi tomoni esa aksincha, tovonni ko‘paytirishni talab qildi. Apellyatsiya shikoyatida moddiy zararni 28 million 995 ming so‘mgacha oshirish so‘raldi. Ma’naviy zarar miqdorini esa 350 million so‘m etib belgilash talab qilindi.

Apellyatsiya instansiyasi ishni ko‘rib chiqdi. Sudlov hay’ati dastlabki hukmni o‘zgarishsiz qoldirdi. Har ikki tarafning shikoyatlari rad etildi.

Bu qaror bilan birinchi instansiya belgilagan jazo kuchda qoldi. Demak, 4 yillik ozodlikdan mahrum etish va 3 yillik kasbiy cheklov amal qiladi. Moliyaviy tovon miqdori ham avvaliga qabul qilingan ko‘rinishida qoldi.

Mazkur ish atrofida jamoatchilikda katta muhokamalar tug‘ildi. Odamlar “Qanday qilib sog‘lom oyoq amputatsiya qilinishi mumkin?” degan savolni berishmoqda. Mutaxassislar esa protokollarni kuchaytirish zarurligini ta’kidlashmoqda.

Jarrohlik jamoa ishidir. Har bir a’zo – anesteziolog, assistent, hamshira, rombik tekshiruvchi – o‘z rolini aniq bajarishi shart. Tomon belgisini fizik marker bilan qo‘yish kabi oddiy amallar katta fojealarning oldini olishi mumkin.

Ta’til paytidagi vakolatlar masalasi ham muhim saboq bo‘lib qoldi. Rasmiy ravishda ishdan chetda bo‘lgan rahbarning tibbiy qarorlarga aralashishi qay darajada qonuniy? Bu savolga javob tizimiy tahlil talab qiladi. Idoralar ichki tartiblarini qayta ko‘rib chiqishiga to‘g‘ri kelishi mumkin.

Bemor xavfsizligi faqat texnik malakka bog‘liq emas. Ish joyi madaniyati, iyerarxiya, bir-biriga e’tiroz bildirish imkoni, hujjat yuritishda shaffoflik – barchasi hal qiluvchi omil. Agar yordamchi “bu tomon emas” deb ayta olmasa, sistema ishlamaydi.

Diabetli bemorlar ayniqsa xavfli guruh hisoblanadi. Qon aylanishi buzilishi, yara shifolanishining sekinlashi, infeksiya xavfi yuqori bo‘ladi. Shuning uchun amputatsiya kabi radikal choralar katta tibbiy konsiliumdan keyin amalga oshirilishi kerak.

Haqiqiy klinik amaliyotda har bir amputatsiyadan oldin tasvirlash usullari, laborator ko‘rsatkichlar, infeksiya darajasi, revoskuliyarizatsiya imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi. Oyoqni saqlab qolish ehtimoli bormi-yo‘qmi degan savolga javob izlanadi. Bunda ko‘ptarmoqli mutaxassislar guruhi ishtirok etadi.

Mazkur ishda ushbu kompleks baholash qay darajada o‘tgani noma’lum. Sud materiallari har doim ham klinik detallarni to‘liq aks ettirmaydi. Rasmiy manbalarda qo‘shimcha tibbiy ekspertiza xulosalarining to‘liq matni e’lon qilinmagani sabab ayrim nuqtalar ochiq qolmoqda.

Shu bilan birga, noto‘g‘ri tomon amputatsiyasi – ilmiy adabiyotlarda kamdan-kam, ammo qattiq kuzatiluvchi xatolar ro‘yxatida. Uni “never event” deb atash amaliyoti bor. Ya’ni, umuman sodir bo‘lmasligi kerak bo‘lgan hodisa.

Agar “never event” amalga oshsa, klinik markazlar odatda ichki tergov o‘tkazadilar. Sabablar zanjiri tahlil qilinadi. Qaysi bosqichda tekshiruv to‘xtagani aniqlanadi.

Shunday tahlillar kelgusi xatolarni oldini olishga yordam beradi. Markerlash, “time-out” protokoli, ovozli tasdiq jarayonlari kengaytiriladi. Hujjatlarga elektron podpislar kiritilishi mumkin.

Bemorlar va ularning yaqinlari uchun hujjatlarni tushuntirib berish ham juda muhim. Qaysi oyoq opersiya qilinadi, nima uchun, qanday xavflar bor – bari ochiq aytilishi shart. Yozma rozilik shunga xizmat qiladi.

Agar rozilikda “chap oyoq” deb yozilgan bo‘lsa, amaliyotda “o‘ng oyoq”qa tekilish uchun juda jiddiy asos kerak. Bu asos klinik yozuvlarda aks etmasa, mas’uliyat muqarrar bo‘ladi. Sud aynan shu dalillarga qaragan bo‘lishi ehtimoldan xoli emas.

Hamkor mutaxassislar ishtirok etmagani haqidagi ma’lumotlar ham xavotirli. Amputatsiya – ko‘p bosqichli va koordinatsiya talab qiladigan jarrohlik. Birgina shaxs tashabbusi bilan shoshilinch qabul qilinsa, xavf ortadi.

Talaba ishtiroki ayrim hollarda ta’lim maqsadida mumkin. Lekin og‘ir holatdagi bemorda, rizo va nazoratsiz shaklda bu juda tortishilishi mumkin tajriba. Bu ham sud bahslarida tilga olingan.

Jinoiy ishning huquqiy natijasi tibbiyot xodimlari uchun signal sifatida qaralmoqda. Kasbiy xalollik va protokollarga sodiqlik – shaxsiy tajribaga qaraganda ustun bo‘lishi kerak. Aks holda huquqiy oqibatlar juda og‘ir bo‘lishi mumkin.

Jamoatchilik orasida tibbiy xatolarni yashirish tendensiyasi haqida ham gap bor. Ochiqlik oshsa, ishonch ortadi. Ishonch bo‘lmagan joyda esa sharhlar, mish-mishlar va shubhalar ko‘payadi.

Markaz rahbariyati kelgusi davrda ichki auditorlik o‘tkazishi kutilmoqda, degan qarashlar bor, lekin rasman tasdiqlanmagan. Agar shunday bo‘lsa, natijalar tizimli islohotlarga turtki bo‘lishi mumkin. Xodimlar uchun qo‘shimcha o‘quv kurslari tashkil etilishi ehtimoli haqida ham taxminlar bor.

Bemor xavfsizligi masalalarida raqamli yechimlar keng qo‘llanilmoqda. Qo‘ldagi bildirma-brasletlar, shtrix-kod skanerlari, elektron tibbiy kartada tomon belgisi – bari xatolarni qisqartiradi. Loyihalar bosqichma-bosqich joriy etilib, natijalar kuzatiladi.

Tibbiy muassasalarda stress, ish yuki va embriyalar oqibatida charchoq yuqori bo‘ladi. Charchoq to‘planganda xatolar ehtimoli ortadi. Shifokorlar uchun ishlab chiqilgan navbatlanish me’yorlariga rioya qilish ham xavfsizlikning bir qismi.

Mazkur ish o‘quv jarayonlarida misol sifatida tahlil qilinishi mumkin. Ordinatura va rezidenturadagi shifokorlar real hayotdagi oqibatlarni ko‘rishadi. Bu kelgusida ongliroq qaror qabul qiladigan avlodni shakllantiradi.

Oilasi uchun esa bu fojea o‘chmas xotiraga aylandi. Ular moddiy yemas, ma’naviy to‘lov orqali ham adolat qidirishdi. Sud ularning bir qismini inobatga oldi.

Shu bilan birga, avval talab qilinganga nisbatan kamroq ma’naviy tovon ma’qullangani ba’zi kuzatuvchilarni qoniktirmadi. Apellyatsiyada summa oshirilishi so‘ralgani bejiz emas. Biroq ikkinchi bosqich sudi bu taklifni qabul qilmadi.

Hozirgi hukm – amaldagisi. Keyingi bosqichda kassatsiya yoki boshqa huquqiy vositalar qo‘llanadimi-yo‘qmi – bu haqda ma’lumotlar ochiq emas. Rasmiy manba chiqmas ekan, taxminlar bilan cheklanishga to‘g‘ri keladi.

Hodisa shifokor-patsiyent munosabatlarida ishonchni tiklash zarurligini ko‘rsatdi. Har ikki taraf ham tushunchaga ega bo‘lishi kerak: shifokor ishonadigan protokolga, bemor esa ochiq ma’lumotga. Ikkalasi bo‘lmasa, nizolarga yo‘l ochiladi.

Kelajakda shifoxonalarda aniq tomon belgilash marosimini majburiy etish takliflari ilgari surilishi mumkin. Amputatsiya oldidan muloqotni video yozish amaliyoti ham muhokama etilishi ehtimoli bor. Bu o‘zini oqlasa, boshqa muassasalarga ham tarqaladi.

Meditsinada “inson omili”ni nolga tushirish imkonsiz. Lekin xavfni minimallashtirish mumkin. Standartlar shuning uchun kerak.

Farg‘onadagi ushbu fojea bu saboqni juda og‘ir tarzda eslatdi. Bir qaror, bir imzo, bir tekshirilmagan protokol – va butun oila taqdiri o‘zgardi. Har bir jarroh buni unutmasligi kerak. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!