Колорадо университетінің ғалымдары мұз қабатында ұзақ жылдар бойы "ұйқыда" қалған микроорганизмдерді қайта тірілтуге қол жеткізді. Үлгілер Аляскадағы 100 метрден астам тереңдікке бойлайтын арнайы зерттеу туннелінен алынған. Туннель қабырғаларынан әлі күнге дейін ежелгі жануарлардың - бизон мен мамонттың қалдықтарын көруге болатыны бұл жердің нағыз табиғи мұрағат екенін тағы бір мәрте дәлелдеді.
Ғалымдардың айтуынша, туннельге кіргенде сезілетін жағымсыз иіс бекер емес: мұндай күрделі "әтір" көбінесе микробтардың тіршілік әрекетімен байланысты. Зерттеу тобы жасы шамамен 40 мың жыл болатын бірнеше үлгі жинады. Содан кейін оларға су қосылып, 4-12 градус Цельсий аралығында инкубацияланды - нәтижесінде микроорганизмдер біртіндеп тіршілікке қайта кірісіп, зертханалық жағдайда көрінетін толық колониялар пайда болды.
Бір қызығы, мұздан шыққан микробтар бірден "қозғалысқа түспейді" - белсенділікті толық қалпына келтіру үшін бірнеше ай қажет. Бірақ олар қайта тірілгеннен кейін де органикалық заттарды ыдырату қабілетін сақтайды және бұл процесте көмірқышқыл газы бөлінеді. Бұл фактор климатологтарды қатты ойландырады: мәңгілік мұздықтар ерісе, осындай "оянған" микробтардың қызметі есебінен жылыжай газдарының ағыны артып, климаттың өзгеру процестері жеделдеуі мүмкін.
Мамандардың айтуынша, мәңгі мұз - топырақ, мұз және тау жыныстарының жылдар бойы мұздаған қоспасы. Ол солтүстік жарты шардың құрлықтарының төрттен бір бөлігін дерлік қамтиды. Бұл қабат өз кезегінде уақыт капсуласы қызметін атқарады: онда жануарлар мен өсімдіктердің қалдықтары ғана емес, миллиондаған бактериялар мен басқа да микроорганизмдер "мұздатылған күйде" сақталған. Сондықтан мәңгілік мұздықтар тез ери бастаса, бұрынғы биоалуантүрліліктің көп бөлігі қазіргі ортаға қайта қосылуы мүмкін.
Зертханалық тәжірибелер де маңызды қорытындыға нұсқайды: микроорганизмдердің тіршілік ету қабілеті олардың метаболикалық белсенділікке оралуы үшін жеткілікті жағдайлар болған кезде өте жоғары екені көрінеді. Бұл үлкен сұрақты күн тәртібіне қояды - мәңгілік мұздықтардың тұрақтылығы төмендеп, үлкен аумақтар ашылса, табиғи көміртегі айналымына қосымша қысым түспей ме?
Ғалымдар сақтық шараларын алдын ала қарастыруға шақырады: мәңгілік мұздықтардың динамикасын үнемі бақылау, жер асты газдарының бөлінуін өлшеу, биологиялық қауіпсіздік хаттамаларын жаңарту және қауіп модельдерін жетілдіру қажет. Өйткені бұл мәселе тек геология немесе микробиология аясында ғана емес, бүкіл жаһандық климат жүйесімен тікелей байланысты. Ғылыми қауымдастықтың пікірінше, мұндай зерттеулерден алынған қорытындылар алдағы жылдары табиғи ресурстарды басқару және тәуекелдерді бағалау саясаттарында шешуші мәнге ие болады.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
