Украинадаги россиялик ҳарбий асирлар лагеридан репортаж: «Асосийси – тирик ва соғ-саломатман, она»

^{Фото: BBCRussian}
BBC нашри журналистлари Украинадаги россиялик ҳарбий асирлар лагерига ташриф буюрди. Улар мамлакат ғарбидаги ҳарбий асирлар лагерига етиб борганда, Россия ракеталари яна Украина осмони узра учиб ўтаётган эди. Қуйида BBC мухбирларининг тўлиқ репортажи келтирилади.

«Бу маъюс биноларда, Украинанинг ҳарбий асирларни сақловчи элликка яқин лагеридан бири жойлашган. Унда юзлаб рус ҳарбийлари — сафарбар қилинганлар, профессионал аскарлар ва ёлланма жангчилар сақланади.

Украина ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари ракеталарининг узоқдан портлашлари фонида биз ертўлага кирамиз ва бу ерда Россия ракеталаридан яширинган бир неча ўнлаб асирларни кўрамиз.

Бу урушда асирлар алмашинуви мунтазам равишда амалга оширилмоқда ва унинг давом этиши Киев учун жуда муҳим. Феврал ойида Украина ҳукумати уруш бошланганидан бери алмашинувлар орқали 1762 кишини уйига қайтаришга муваффақ бўлганини эълон қилди. Маҳбусларни алмашиш мураккаб ва қалтис операция бўлиб, уни уюштириш учун кўпинча бир неча ой керак бўлади.

Женева конвенцияси қоидаларига кўра, ҳарбий асирларни кенг жамоатчиликка кўрсатиш мумкин эмас.

Бизга ўзимиз танлаган ва биз билан суҳбатлашишга рози бўлган асирлар билан гаплашишга рухсат берилди. Аммо лагер соқчилари бутун вақт шу ерда бўлди ва маҳбуслар, эҳтимол, ўзлари хоҳлаган нарсани деярли айта олмади.

Кўпчилиги ҳатто юзини ҳам яширди.

^{Қўриқчиларнинг айтишича, ҳарбий асирлар ҳар икки ҳафтада бир марта қўнғироқ қилиш ҳуқуқига эга}
2022 йил ноябр ойида БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича олий комиссари идораси ҳар икки томонни ҳарбий асирлар ҳуқуқларини поймол қилишда айблаб, ҳисобот эълон қилди. Ҳисобот қийноқлар ва зўравонликлардан шикоят қилган асирлар билан ўтказилган суҳбатларга асосланганди.

Соқчилар бизга маҳбуслар билан рисоладагидек муомала қилишларини кўрсатиш учун қўлларидан келган барча ишни қилди.

Асирлардан бири ёлланма аскар бўлганини айтди. Уни уч кун олдин бу лагерга олиб келишган. У яқинда россияликлар томонидан эгалланган Соледар шаҳри яқинида асирга олинган.

Яна бир аскарнинг айтишича, у 29 декабр куни Луҳанск области ҳудудида асирга тушган.

«Умид қиламанки, улар мени алмаштиришади ва мен энди бошқа армияга бормайман», деган аскар.

«Агар сизда танлов бўлмасачи?» деб савол бердим мен.

У бир сония ўйлаб туриб, «Бу борада ўйлаб қўйилган фикрлар бор, мен бу ерга яна қайтиб келаман ва ихтиёрий тарзда таслим бўламан», деди.

Ертўладан чиқиб, биз атрофга қарадик ва асирларнинг ярми ярадор эканини пайқадик. Уларнинг баъзиларининг қўллари ёки оёқлари боғланганди, баъзилари эса зўрға оқсоқланиб юрарди.

Бир ёш йигит граната портлаши қандай қилиб уни оёғидан айирганини кўзда ёш билан айтиб берди.

^{Лагердаги устахонада россиялик ҳарбий асирлар боғчалар учун мебеллар ясашади}
Пневматик степлер овозини эшитиб, биз ўша томонга юрдик ва кичик ишлаб чиқариш майдончасини кўрдик. Ҳарбий асирлар у ерда боғча мебелларини йиғаётганди. Улар бош кўтармасдан ишлашарди.

Бизга бир маҳаллий фирма лагер билан шартнома тузгани ва асирларга сигарет ва ширинлик учун пул топиш имкониятини берганини айтишди.

Ҳарбий асирларнинг аксарияти бундай устахоналарда ишлашга мажбур. Афтидан, ишлаш ёки ишламаслик ҳуқуқи фақат рус зобитларига берилган.

Тушлик учун асирлар бинонинг юқори қаватидаги вақтинчалик овқатланиш хонасига боради. Деразага осиб қўйилган Украина байроғи совуқ шамолда ҳилпирайди.

^{Асирларга тушликда жўхорили шўрва ва гўшт солинган бўтқа берилади}
Улар тез ва жимгина овқатланади. Кейин столдан туриб, украин тилида тушлик учун баланд овозда бараварига раҳмат айтишади.

Асирлар бу ерда украин тилида телевизор кўришга мажбур қилинади, жумладан, Украина тарихи ва, масалан, Россия армияси томонидан деярли бутунлай вайрон қилинган Мариупол ҳақидаги ҳужжатли фильмлар кўрсатилади.

Охирги маҳбуслар алмашинуви доирасида, ўтган йил баҳорида Мариуполни ҳимоя қилган украиналик аскарларнинг бир қисми ҳам уйларига қайтган.

Биз асирлардан биридан «экрандан эшитаётганларингизни тушуняпсизми?» деб сўрадик.

«Бироз. Менимча бу фойдали маълумотлар» дея жавоб берди маҳбус. Бу ҳолатда у Украина эшиттиришлари ҳақида бирон номақбул сўз айтиши қийин эди.

Телевизор қаршисида ўтирган русларнинг баъзилари телевизорда нима дейилаётганини умуман тушунмаётганди ва катта эҳтимол тушунишни хоҳламаётганди ҳам.

Соқчиларнинг сўзларига кўра, маҳбусларга ҳар икки ҳафтада бир марта қўнғироқ қилишга рухсат берилади. Россиядаги қариндошлари ўғли, эри ёки укаси билан нима бўлганини кўпинча айнан мана шу қўнғироқ қилиш имкони туфайли билиб олади.

«Қаердасан? Мен аллақачон шаҳарнинг ярмини оёққа турғаздим», — дея телефон гўшагидан бир ёш аскарнинг онасининг овози эшитилади.

«Онажон, кутинг. Мен асирликдаман. Бошқа гапира олмайман», дея жавоб берди ёш аскар.

«Ўша… укроплардами?» дея хитоб қилади она, шундан сўнг гўшакдан унинг йиғиси овози эшитилади.

«Бўлди, онажон, жим, тинчланинг. Асосийси мен тирик ва соғ-саломатман», дейди ёнида соқчи турган ўғил.

Баъзи асирлар қариндошларига улана олмайди. Энди умид кейинги қўнғироқдан. Ёки асирлар алмашинувидан». “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг