Покистон криптовалюта масалалари бўйича маслаҳат бериш учун Binance’нинг собиқ Бош директори Жаони жалб қилмоқда

Покистон Binance’нинг собиқ Бош директори Чанпэн “CZ” Жаони яқинда ташкил этилган Покистон Криптовалюта Кенгашига маслаҳатчи этиб тайинлади — бу орган мамлакатда блокчейн технологиялари ва рақамли активларни жорий этишни назорат қилади. Шу билан бирга, хавотирга сабаб бўладиган жиҳат шундаки, Жао 2023 йилда пул ювиш қонунчилигини бузганини тан олган ва Binance бош директори лавозимидан кетган эди.

АҚШ Адлия вазирлиги Жаога нисбатан ушбу бузилишлар учун айблов эълон қилган ва 36 ойлик қамоқ жазосини талаб қилган, уларнинг таъкидлашича, у "АҚШ қонунларини мислсиз даражада бузган" ва унинг "жазоси унинг жиноятларининг жиддийлигини акс эттириши керак".

Шу билан бирга, Жао Калифорнияда тўрт ойлик қамоқ жазосига ҳукм қилинди ва 2024 йил сентябрда озод этилди. Binance 4,32 миллиард АҚШ доллари миқдорида жарима тўлашга рози бўлди, Жао эса 50 миллион АҚШ доллари ва яна 50 миллион АҚШ долларини АҚШ Комиссиясига тўлаган.

Ўтган ҳафта Жао Қирғиз Республикасига блокчейн ва криптовалюта регуляцияси бўйича маслаҳат беришга рози бўлди, у миллий хорижий инвестициялар агентлиги билан англашув меморандумини имзолади. Жао, Хитойда туғилган, Канада фуқароси ҳисобланади.

Мутаҳассислар таъкидлашича, Хитой Жаони криптовалюта ва блокчейн технологиялари соҳасида етакчи эксперт сифатида халқаро обрўсига таъсир қилмоқда, уни масалан Покистон каби Хитой молиявий жиҳатдан таъсир кўрсатадиган давлатларда маслаҳатчи сифатида тайинлатиб.

Жаонинг пул ювиш қонунларини бузиши бўйича суриштирув давомида АҚШ Адлия вазирлиги прокурорлари айтишича, Binance жиноятчиларни қарши олган ва 100 000 дан ортиқ шубҳали транзакциялар, жумладан ҲАМОС, Ал-Қоида ва Исломий давлат террорчи гуруҳлари билан боғлиқ ҳолатлар ҳақида хабар бермаган. Улар шунингдек таъкидлашича, Жао биржаси болаларга нисбатан жинсий зўравонлик материалларини сотишга ва шифрланган таҳдид дастурлари орқали маблағ йиғишга ёрдам берган.

Покистон Жаони "стратегик маслаҳатчи" сифатида янги ташкил этилган криптовалюта кенгашига тайинлади, унинг исботланган жиноий обрўсига қарамай. Бюджет танқислигига учраган мамлакат криптовалюта савдосини қонунийлаштириш, халқаро инвестицияларни жалб қилиш ва блокчейн технологияларини заиф иқтисодиётига интеграция қилишни режалаштирмоқда. 2024 йил март ойида Британия фуқароси Сакиб молия вазирининг криптовалюта масалалари бўйича бош маслаҳатчиси этиб тайинланган эди.

Покистон Марказий банки анъанавий равишда криптовалютага нисбатан огоҳлик билдириб келган, фирибгарлик, пул ювиш ва молиявий барқарорлик билан боғлиқ хавотирларга асосланиб. Таъкидлаш жоизки, Покистон Молиявий чоралар ишлаб чиқиш гуруҳи (FATF) томонидан терроризмни молиялаштириш ва пул ювиш бўйича "кук рангли рўйхат"га киритилган.

Мамлакат 2018 йил июн ойида ушбу рўйхатга киритилган, чунки FATF тавсияларига мос келмаган: хавф-хатарларни баҳолаш, миллий ҳамкорлик, мақсадли санкциялар, олдини олиш чоралари, тегишли текширувлар, ички ва ташқи назорат, ҳуқуқни муҳофаза қилиш, пул ювиш ва терроризмни молиялаштириш соҳаларида регуляция ва назорат.

Шундай қилиб, Покистоннинг пул ювиш ва рақамли терроризмни молиялаштириш соҳасидаги ёмон обрўси криптовалюта ва блокчейн технологияларига тобора кўпроқ боғлиқ бўлиб борган сари янада ноаниқ ва суриштириш учун қийин аҳволга келади. Ҳозирда тахминан 15-20 миллион покистонлик рақамли активлар билан савдо қилади. АҚШ, айниқса Трамп маъмурияти пайтида ва БАА каби мамлакатлар криптовалютага мос сиёсат қабул қилган бир пайтда, Покистон глобал тенденциялардан орқада қолмаслик ва рақобатбардош бўлишга интилаяпти.

Таъкидлаш лозимки, Покистон 1958 йилдан буён Халқаро валюта жамғармасидан (ХВЖ) 20 дан ортиқ кредит олган, охиргиси 2024 йил сентябрда 7 миллиард доллар миқдорида тасдиқланган. Мамлакат ХВЖнинг бешинчи йирик қарздори ҳисобланади. Кредитни тасдиқлаш пайтида Покистон кенгашга бу сўнгги кредит бўлишини ваъда қилган, аммо бу эҳтимол жуда кам.

Федерал ҳукумат криптовалюта савдосини назоратли муҳитга интеграция қилган ҳолда капиталдан фойда солиқлари ва савдодан қўшимча даромад олишни режалаштирмоқда.

Исломободдаги сиёсатчилар янги криптовалюта сиёсати орқали фискал дефицитни қисқартириш ва мамлакатнинг ташқи қарзларга боғлиқлигини камайтиришни кўзламоқда. Покистон ташқи қарзининг учдан икки қисми Хитойга тўғри келади, у Исломободни пул-кредит сиёсатида ўзгаришлар киритиш ва қарзларни қайтаришга қаттиқ туриб талаб қилмоқда. Жаони криптовалюта стратегияси бўйича маслаҳатчи этиб тайинлаш, эҳтимол, Хитой таъсирининг натижасидир.

Бундан ташқари, мураккаб рақамли молия экотизими мамлакат ҳарбий раҳбарияти ва коррупцияга ботган сиёсий элиталарга блокчейн технологиялари орқали пул ювиш имконини бериши мумкин. Мутаҳассислар, шунингдек, Покистон криптовалюталардан қўшни мамлакатларга, айниқса Ҳиндистонга қарши терроризмни молиялаштиришда фойдаланиши мумкинлигини тахмин қилмоқда.

2020-21 йилларда Покистонда криптовалюта транзакциялари ҳажми 20 миллиард долларга етди, бу 711% ўсиш бўлиб, мамлакатни дунёдаги энг фаол криптовалюта бозорларидан бирига айлантирди. Бу ўсишга қарамай, Покистон Марказий банки децентрализатсиялашган тармоқлар билан боғлиқ ўзгарувчанлик, ноқонуний фойдаланиш ва хавфсизлик муаммоларини таъкидламоқда. Шунингдек, блокчейндаги децентрализатсияланган операциялар табиати назоратни мураккаблаштираётгани ва фирибгарлик, пул ювиш ҳамда терроризмни молиялаштириш бўйича хавотирларга сабаб бўлаётганини билдирмоқда.

Ушбу хавотирлар марказлаштирилган органсиз назоратни таъминлаш қийинлигини кўрсатади. Шунга қарамай, сиёсатда кескин бурилиш сифатида, Покистон ҳукумати криптовалюта кенгаши каби ташаббусларни бошлади, бу АҚШ эътиборини тортиш ва глобал рақамли тенденцияларга етишишга интилишни намоён этмоқда, ҳали ҳам ечим топилмаган регулятив муаммоларни четлаб ўтиб.

FATF’нинг пул ювиш ва терроризмни молиялаштириш бўйича суриштирувлари ҳақидаги сўнгги ҳисоботлари кўрсатмоқдаки, Покистон ҳали ҳам кўплаб тавсиялар бўйича, айниқса кучайтирилган текширув ва молиявий бўлмаган корхоналарни назорат қилиш масалаларида қийинчиликларга дуч келмоқда.

Шу билан бирга, криптовалюта кенгашининг ишга туширилиши молиявий ландшафтни модернизация қилиш ва хорижий инвестицияларни жалб қилиш уриниши сифатида тақдим этилмоқда. Бироқ бу кўпроқ сиёсий манёврдир — AML ва CFT доирасидаги ҳал қилинмаган муаммоларга ечим бермасдан модернизация ва рақамли инновацияни намойиш қилиш ҳаракати. Тўлиқ регулятив асос яратилмасдан криптовалюта ташаббусларига устуворлик бериш Покистон молия тизимини пул ювиш ва ноқонуний молиялаштириш, жумладан гиёҳванд моддалар савдоси ва терроризмни молиялаштириш хавфига дучор этади.

Бундан ташқари, Жаони “стратегик маслаҳатчи” этиб тайинлаш — унинг жиноий ўтмишига қарамасдан — Покистоннинг иқтисодиётини блокчейн технологиялари ва децентрализатсиялашган криптовалюта савдоси орқали рақамлаштириш уринишини қонунийлаштириш ҳаракати ҳисобланади. Мустаҳкам регулятив назоратсиз Покистоннинг крипто-дўстона ташаббуслари муваффақиятсизликка учраши эҳтимоли юқори ва маҳаллий ҳамда халқаро исломчи гуруҳлар томонидан пул ювиш, ноқонуний савдо ва терроризмни молиялаштириш мақсадида суиистеъмол қилиниши мумкин.