АҚШ дунё бўйлаб уруш жиноятларини текширишни тўхтатадими?

26 июнь куни Reuters агентлиги тарқатган маълумотларга қараганда, АҚШнинг Менежмент ва бюджет офиси (OMB) бутун дунё бўйлаб уруш жиноятлари ва инсониятга қарши қилмишларни таҳлил қилишга қаратилган йигирмага яқин дастурни молиялаштиришни тўхтатишни тавсия этган. Бу қарор ҳали якуний эмас, аммо жиддий таҳликани кўрсатади.

Қайси дастурлар таҳдид остида қолди?

Тўхтатилиши мумкин бўлган лойиҳалар орасида Афғонистон, Ироқ, Непал, Судан, Колумбия, Беларус, Гамбия, Шри-Ланка ва Жанубий Суданда амалга оширилаётган дастурлар бор. Улар асосан маҳаллий ҳамкорлар орқали ўтмишдаги ва ҳозирги можаролар доирасида содир этилган ҳарбий жиноятларни таҳлил қилиш, қурбонлар учун адолатни тиклаш ва халқаро ҳуқуқий далилларни йиғишга қаратилган.

Украинадаги лойиҳаларга ҳам таҳдид солинадими?

Reuters манбалари таъкидлашича, Украинадаги камида икки йирик дастур – Global Rights Compliance ва Legal Action Worldwide – молиялаштириш тўхтатилиши мумкин бўлган дастурлар рўйхатига киритилган. Булар жинсий зўравонлик, қийноқлар ва уруш қонунларининг бузилиши билан боғлиқ далилларни йиғиш ҳамда қурбонларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатишни назарда тутади.

Бундан ташқари, Украина Бош прокуратураси билан ҳамкорликда амалга оширилаётган 18 миллион долларлик грант – Жоржтаун университети лойиҳаси ҳам бекор қилиниши мумкинлиги айтилмоқда.

Бу қандай оқибатларга олиб келиши мумкин?

Мутахассислар фикрича, агар ушбу дастурлар тўхтатилса, ҳарбий жиноятларнинг исботланиши, айбдорларни аниқлаш ва халқаро судлар олдида жавобгарликни таъминлаш жараёнлари сезиларли сусаяди. Хусусан, Россияга қарши бўлаётган халқаро текширувлар ва Украинада очилган 1400 дан ортиқ иш юзасидан тергов жараёни қийинлашиши мумкин.

АҚШ Давлат департаменти қандай позицияда?

Ҳозирча на Давлат департаменти, на Менежмент ва бюджет офиси бу ҳақда расмий изоҳ бермади. Аммо журналистлар сўзлашган уч манбага кўра, давлат котиби Марко Рубио барча дастурларни эмас, балки фақат асосийларини ҳимоя қилишга уриниши мумкин.

Хулоса:
АҚШнинг ушбу қарорлари бутун дунёда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва уруш жиноятларини фош этиш бўйича олиб борилаётган ишларни жиддий хавф остига қўяди. Айниқса, Украина, Сурия ва Мянма каби можаролар устидаги халқаро мониторинг йўқолиши – адолат учун курашни мураккаблаштиради. Дунё жамоатчилиги эса бу вазиятда қандай позицияда туриши муҳим масалага айланмоқда. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!