«Тирик қолганим ва яшаётганим учун ўзимни кечирдим» – Освенцим лагеридан омон қолган қиз ҳикояси

Иккинчи жаҳон уруши вақтида словакиялик балерина Эдит Ева Эгер немислар томонидан Освенцим лагерига ташланганида 16 ёшда эди.
У Освенцимда даҳшатли ёвузликларнинг гувоҳи бўлган. Унинг ҳикояларидан тайёрланган видеолавҳа ҳар бир инсоннинг тинчликни қадрлашга, уруш ёвузликларини, тарих сабоқларини унутмасликка ундайди.

«Мен 16 ёшда эдим, мени ёқтирадиган йигит бор эди. Бизни лиқ тўла вагонда олиб кетар экан, мен таниш овозни эшитдим. У Эрик эди. Одамлар орасидан у кўзларимга боқди, қўлларини узатди, аммо бизни одамлар тўлқини ҳар ёққа улоқтирди. «Мен шу ердаман» дедим. Овозимни вагоннинг тақур-туқури босиб кетди. Унинг овозини эшитдим, «мен ҳеч қачон сенинг кўзларингни унутмайман, мен ҳеч қачон сенинг қўлларингни унутмайман». Мен эса ўйлардим. Агар мен бугун тирик қолсам, эртага у кўзларимни, қўлларимни кўради. Сен менинг кўзларимни қайта кўришинг учун тирик қолишим керак, сенга қўлларимни қайта кўрсатишим учун ҳам тирик қолишим керак. Онам мени қучоқлаб дейди: «Биз қаерга борамиз, бизни нималар кутиб турибди, билмайман. Аммо унутма, фақатгина хотираларингни ҳеч ким ололмайди».

Бизни гуруҳларга ажрата бошлашди. Мен, синглим Магда ва онам. Доктор Йозеф Менгел сўради: «Бу сенинг опангми ё онанг». «Менинг онам». Мана шу биргина иқрор бир умр виждонимни қийнади. Онамни мендан тортиб олишди, бошқа хонага олиб кетишди. Мен шунда ўзим қатори асиралардан сўрадим, «онамни қачон кўраман» деб. Улардан бири тутун чиқиб турган трубани кўрсатиб, « ана онанг ёнаяпти», деди. Синглим мени қаттиқ қучоқлаб шивирлади, руҳ ҳеч қачон ўлмайди, қалб ҳеч қачон ўлмайди.

Бир куни барагимизга шифокор Менгел кириб келди. «Ким яхши рақсга тушади», деди. Дўстларим мени кўрсатишди. «Ўйна» деган буйруқни эшитдим, менинг оёқ-қўлларим жонсиз эди. «Ўйна», мусиқадан ҳам баланд овоздан кейин ўзимга келдим. Немислар юзлаб қизларнинг орасидан ўлимга маҳкум қилишни муҳокама қилаётган экан, улардан бири мен бўлишим мумкин. Мен ўзимни саҳнада тасаввур қилдим, кўзларимни юмдим. Онамнинг овози эшитилди: «сенинг хотираларингни ҳеч ким ўғирлай олмайди». Мен Чайковскийнинг «Ромео ва Жулетта»сига ўйнай бошладим. Гўёки мухлисларим учун рақсга тушаман, ёритгичлар ёруғида рақсга тушаман. Мен севгилим ва Ромео учун рақсга тушаман, мен муҳаббат учун рақсга тушаман, мен ҳаёт учун, тириклик, тирик қолиш учун рақсга тушаман.

Рақсим ёқса менга нон беришарди. Ва нонни синглим Магда ва унинг хонадошларига бўлиб берардим. Биз бир-биримизга ёрдам беришимиз керак эди. Бизни кейинчалик Освенцимдан фашистлар каторгасига жўнатишди. У ерда ўлим марши ўтказиларди. Маршда ким орқада ёки тўхтаб қолса отиб ташланарди. Мен шу ерда ўлсам керак, деб ўйладим ва тўхтадим, мен ўлишни истаётган эдим. Аммо мен нон берган қизлардан бири суяб қолди. Атрофимда ўликлар ва қон...

Бизни 1945 йил 4 май куни озод қилишди. Аҳволим жуда ёмон эди, бир неча касалликларга чалингандим, тишларим тўкилиб кетган эди. Мен уйга ота-онамсиз, бобо-бувимсиз қайтдим. Бу эса уларни яна қайта йўқотиш билан баробар эди. Биргина умидим – Эрикни тирик кўриш эди. Мен унинг уйига ҳар куни бордим. Ҳар сафар мени бўм-бўш уй кутиб оларди ва бир куни хабар олдим, у январ ойида Освенцимда, озод қилинишга бир кун қолганида вафот этган экан. Менинг тонгларим мақсадсиз отар эди. Фақат мактабгина мени ёруғликка олиб чиқди. Аммо мен битирув кечасига бормадим. Мени тирик қолганим учун айборлик ҳисси эзаётган эди. Нима учун мен тирик қолдим, деб тинимсиз ўзимга ўзим савол берардим. Тирик қолганим учун ўзимни кечиролмасдим, бошқалар ўрнига яшаётганим учун кечиролмасдим.

Кейинчалик психолог сифатида урушда яраланган ёки зўровонликка учраганларга ёрдам бера бошладим. Вьетнам фахрийларига ғамхўрлик қилиш жараёнида иккита бир хил яраланган, оёқ-қўллари ишламайдиган аскарларга дуч келдим. Бири тинмай тирик қолганидан нолирди, ўзини айбдор ҳис қиларди, иккинчиси эса шукр қиларди, айтардики, тириклик биз учун яна бир имконият. Мен агар ўзимни кечиролмасам, қандай қилиб бошқаларга ёрдам бера оламан деб ўйладим. Охири Освенцимга бордим. У ерда мен ўзимни кечирдим. Тирик қолганим ва яшаётганим учун ўзимни кечирдим. Энди у қизалоқ йўқ, у кучли аёлга айланган. Изтироблар бизни кучли қилади. Унутманг, хотираларингизнигина ҳеч ким ўғирлай олмайди, ололмайди». «Замин»ни Telegram’да ўқинг!